تربية الأولاد

 Къпчлк учурларда й-блъдъг ата менен эненин жаёжалдарына мектеп жашына жетпеген балдары кбъ болушат. Бул курактагы наристелердин чъйръдън таасирленс ътъ кчт болот. алардын назик жръктор жаёжал мезгилиндеги бакырык-кыйкырыктарга, жулмалашып-тытышууларга, ур-токмокторго, ата-энесинин каардан коркунучтуу кубарган жздърнъ, чекчейген къздърнъ, алардан биръъснн эшикти тарсылдата жаап йдън чыгып кетснъ же болбосо йлърнъ кошуна-колоёдорун, тууган-уруктарын чогулуп алышып, жаёжалды талкуулаган кърнштъргъ чыдай албайт. йндъ ушундай жрък ооруткан жаёжалдар боло бергендиктен бейкнъъ балдардын жздър саргарып, къздър катуу корккон адамдын къзндъй чекчейип, ушул абалда кир-чир кийимчен, жылаёайлак, бармактарын соруп, тырмактарын тиштегилеген бойдон, ыйлап-сыктап эшикте калышат. Ъздърнн "дйнълк проблемалары" менен болуп, бири-бирине оёураёдап, абийирлерин тъгп, шерменде болуп жаткан ата-эне, ъздърнн бул абалдары балдарына кандай таасир берип жатканын ойлоп да койбойт. "Дйнълк проблема" менен иши жок балакайлар атасына жакындашып, эркелегиси келет. Бирок къздър жанып, жырткыч бир макулуктан сълъкът менен гана айырмаланып турган апа аны ъзнън нары тртп же болбосо шапаты менен коюп жиберет! Бул бейкылыктык, бул акмактык баланын жръгн жаралайт. Эмне кылган кнъъснъ таяк жеди ал?! Апасы аны ушунчалык жек къръб? Кнъъс эмне анын? Ушул йдъ жашаганыбы? Же ата-энеси анын ушул йдъ жашаганы чн урушуп, талашып жаткандыр!!!

Мына ушул сыяктуу ички толкундануулардын запкысында калган бала ъз сезбеген ахыбалда йдън качып чыгып, къчълърдъ тентиреп жрп калат.

Ата-эне "дйнълк согуштарынан" биз ар эс алып, балдарынын йдъ жок экенин сезип, чыйпылыктап, издеп калышканда байкуш балдар ачкачылыктан чаёкоодон кыйналып, "качан бизди биръъ жарым кармап, жазалайт экен" деп ойлоп, кърнгън адамдан ркп, бир кедей да таппаган далдаа жерлерде бъжръйп отурушкан болот. Анткени, алар " ата-энебиздин жаёжалына биз кнъълбз" деген ойлоруна чындап ишенип алышкан болот.

    Эгер аларды орган кызматкерлеринен биръъ-жарымы кърп калып, боору ооруп жардам берейин деп барса, коркуп андан бетер бъжръйп, бир бурчка тыгылып алышат. Кийинекейи чыёырып, ыйлап, бир аз чоёураагы кир жеёдери менен бъбъгнн жаштары сртп жубатымыш болот. Экъъ теё "бул милийса эми бизди камап коет" деп ойлошот. Сунулган тамак-ашты жебейт. "йёъргъ алып барып коем" деген милициянын съзнъ ишенишпейт. "Бизди эптеп трмъгъ камаш чн жакшы сйлъп жатат" дешет. Аларды участкага алып барып, йнъ кабар кылынганда, чымын-куюн болуп жетип келген ата-энеси бир-биринин ызасын эми балдарынан алышат: "кайда жръсёър ългёд къръйндър!", "къчъгъ айтып чыксаёар ълъсёърб!!!". Анан бечара балдарды уруп-согуп, чымчылаган бойдон сйръп йлърнъ алып кетишет. /йдъ алар ата-энесинин ар бир кыймыл аракетине коркуу менен кбъ болуп турушат: "Качан дагы уруша кетишет экен?"

    Мындай тозоктуу кндър баланын нормал жашоосун издеп чыгарат: анын уйкусу, аппетити бузулат. Уктаганда тез-тез чоочулап, жаман, коркунучтуу тштър кърп, ъз да билбей сийип койчу болот. Ал эми тамак мезгилинде аппетити болбойт. Аз гана тамак жейт. Ашказаны ошону да сиёире албай, кыйналат. Табарсыгы бошоп, сийдик кармай албай турган болуп калат. Организми алсызданып, ар трл психологиялык жана физиологиялык ооруларга тез-тез чалдыгып калат. Нервдик-психологиялык соккулар къп болгондуктан жз терилери аракечтердикиндей тез-тез "учуп" болор болбоско ыйлап жибере турган адат чыгарат. Бул балдарды ъз убактысында тийишт адис врачтарга къргъзп дарылантпаса, нервный (жиниккен) болуп калышат. Чоёу ъзн ата-энесинин ордуна коюп, алардын “ролун ойноп” кичинесин уруп-кыйноого баштайт. Балдарынын кый-чуусунан зериккен ата-эне дагы экъъсн кошоктоп сабап киришет. "Ура берсе эт катат" дегендей, барып-барып балдар уруп-сабоого кънп, жадагалса кээ биръълър таяк жегенди самап-сагынуу оорусуна жолугат. Акыр-аягында бул балдар жакшылыктан бт мттърн зп, адам баласына жек кър менен карай турган болуп калат.., окууларын, сабактарын таштап коет. Жашоодон къёл жубатуучу нерселерди издеп, аны къчъ балдардан, наркотик заттардан, алькоголдук ичимдиктерден табат. /йндъг тозок жашоону бир саамга болсо да унуттуруп, кыялдын ширин деёизинде сздрч наркозаттарды сатып алуу чн атасынын акчасын, апасынын алтын буюмдарын уурдап сатат. Анан...кндърдн биринде йгъ келбей калат. Кедей таппаган подвалдардын биринен ълк денесин табышат. Ал же ачкачылыктан же болбосо нормадан ашыгыраак дозада наркотик кабыл алуудан ууланып ългън болуп чыгат. Бъжръйгън жаш наристелеринин адыында бири-бирин жеп койчудай теше тиктеп, жулкунушуп, ызырынышып турган ата-эне, ъздърнн бул жиниккен кърнштър менен коркуудан къздърнн каректери катып калган бейкнъъ бъбъктърн ошол эле ълг подвалда калган наркомандын турмуш жолуна тртп жатканын ойлоп да коюшпайт.