വിവാഹമോചനം

İbn Mâce'nin Sünen'inde Hz. Peygamber'in şöyle buyurduğu rivayet edilmektedir: "Öfke halinde yapılan talâk geçerli değildir."[1] Çünkü çok fazla öfkeli olan kişi bu durumda ne dediğini bilmez / ne kastettiği anlaşılmaz.

Buhârî'de Hz. Peygamber'in: "Allah ümmetimden içinden geçirdikleri şeyi konuşmadıkça veya eyleme dökmedikçe affetmiştir."[2] buyurduğu nakledilmiştir. Yine Hz. Peygamber: "Ameller niyetlere göredir."[3] buyurmuştur.İbn Mâce'nin Sü­nen'inde Hz. Peygamber'in: "Allah Teâlâ ümmetimden hata ve unut­madan dolayı, tehdit altında iken işledikleri günahları af­fetmiştir."[4] buyurduğu nakledilmiştir.[5]

Buhârî ve Müslim'de rivâyet edildiğine göre, İbn Ömer, hanımını hayız halinde iken boşamıştı. Hz. Ömer bunu Allah Re­sûlü'ne sorunca o da: "Ona emret de hanımına dönsün! Son­ra hanımı temizlenip ardından hayzını görünce ve tekrar temizleninceye kadar onu yanında alıkoysun. Ondan sonra artık isterse nikahında tutar, dilerse ilişki kurmadan boşar. İşte kadınların kendisi için boşanmasını Allah'ın emrettiği iddet budur."[6] buyurmuştur. Müslim'de ayrıca: "Ona emret, hanımına dönsün! Sonra onu ya temiz iken yahut hâmile olduğu halde boşasın."[7] şeklinde rivâyet edilmiştir. Başka bir varyantta ise: "Eğer dilerse, onunla ilişki kurmadan, temiz iken boşasın. Allah'ın emrettiği gibi, iddet için talak budur."[8]

İmam Ahmed, Ebû Dâvûd ve Nesâî'deki rivayete göre, Abdullah b. Ömer, hayız halinde iken karısını boşamıştı. Hz. Peygamber, onu talak saymayıp onu kocasına geri çevirerek: "Temizlendiği zaman boşasın veya tutsun!"[9] buyurmuştur. İbn Ömer şöyle demiştir: Allah Resûlü: "Ey Peygamber! Kadınları boşayacağınız zaman, onları iddetleri içinde boşayın!"[10]âyetini okudu. Bu hüküm, ikisi helal, ikisi de haram olmak üzere talâkın dört çeşit olduğunu gösterir.

Helal olan talâk şekilleri: (ı) Ya karısını, ilişki kurmadan, temizken boşaması; (ıı) Ya da hamile olduğu belli iken boşamasıdır.

Haram olan talak şekilleri ise: (ı) Ya hayız halinde iken boşaması; (ıı) Veya ilişki kurduğu temizlik süresi içinde boşama­sıdır. Bunlar, kendisiyle ilişki kurulan kadını boşama ile ilgilidir. Kendisiyle ilişki kurulmayan kadını boşamayla ilgili ise, gerek hayızlı iken gerekse temiz iken caizdir. Nitekim Allah Teâ­lâ: "Kendileriyle ilişkiye girmeden ya da mehir belirlemeden kadınları boşarsanız size bir günah yoktur."[11]ve "Ey iman edenler! Mümin kadınları nikahlayıp, sonra onlarla ilişkiye gir­me­den kendilerini boşadığınızda, onlar üzerinde sizin sayacağınız bir iddet hakkınız yoktur."[12]buyurmaktadır. Bunun böyle olduğuna "onları iddetleri içinde boşayın!" âyeti delâlet etmektedir. Zira, zifaf olmamış kadının iddeti yoktur. Hz. Peygamber de: "İşte kadınların, kendisi için boşanmasını Allah'ın emrettiği iddet budur." buyurarak buna dikkat çekmiştir.

Bir Lafızla Üç Boşama: Bir adamın karısını üç talâkla birden boşadığı Hz. Peygamber'e haber verildiğinde kızarak kalkmış ve: "Ben aranızda iken Allah'ın kitabı/ hükmü ile alay mı ediliyor?!"[13] demişti. Bu hadisin isnadı Müslim'in şartına göre sahihtir.

Müslim'in rivâyetine göre, üç talâk, Hz. Peygamber ve Hz. Ebû Bekir'in devirleri ile Hz. Ömer devrinin de ilk yıllarında bir talâk kabul edilirdi.[14] Hz. Ömer: "İnsanlar, daha yavaş hareket etmeleri gereken bir hususta (talâkta) acele etmeye ve düşkünlük göstermeye başladılar. Keşke onu aleyhlerine saysak." dedi ve bunu onların aleyhlerine saydı. Müslim'in bir başka rivâyetinde: Hz. Ömer, insanların talâka çabucak başvurduklarınıgörünce: "Bu üç talâkı onlar aleyhine geçerli sayınız." demiştir.

İmam Ahmed'in Müsned'indeki rivayete göre, Rükâne b. Abdü Yezîd, karısını bir mecliste üç talâkla boşamıştı. Buna çok üzüldü. Resûlullah kendisine: "Onu nasıl boşadın?" diye sordu. O da: "Üç talâk(la) boşadım." dedi. Hz. Peygamber: "Bir mecliste mi?" diye sordu. O: "Evet" dedi. Allah Resûlü: "Şüphesiz o bir talâktır. Dilersen ona dön!" buyurdu. Râvî, onun eşine döndüğünü, söylemektedir. İmam Ahmed bu hadisi sahih ve hasen görmüştür.[15]

Hadisteki "Şüphesiz o bir talaktır." ifadesi, üst üste olan boşamada, mükellefin hanımını bir defada boşayamayacağını göstermektedir. Tıpkı liânda olduğu gibi ki, koca: "Eşhedü billahi erbea şehâdâtin innî lemine's-sâdıqîn, yani Allah'ı dört kez şahit tutarım ki ben doğru söyleyenlerdenim." dese, bu, sadece bir şehâdet/tanıklık olur. Allah Resûlü'nün: "Kim, her namazın ardından otuz üç kez 'sübhânallah', otuz üç kez 'elhamdülillah' ve otuz dört kez de 'Allahu Ekber' derse…"[16] hadisi de bu cümledendir. Bu tesbihâtı peş peşe söylemeyen, bununla amel etmemiş olur. Bunun örnekleri çoktur. Bu durum, hem dil ve hem de akla uygun örfe muvafıktır. "(Dönüş yapılabilecek) boşama iki defadır."[17]âyeti de bu hususla ilgilidir. Sünnet, bu naslarda kastedilen hususları açıklamıştır.

İbn Vaddâh, Amr b. Şuayb'dan naklettiğine göre, Hz. Peygamber:"Bir kadın kocasının kendisini boşadığını iddia eder ve adil bir şâhid de getirirse, kocaya yemin verdirilir. Eğer (boşamadığına) yemin ederse, şâhidin şehâdeti geçersiz olur. Yemin etmekten kaçınırsa, onun bu hali (nükul) başka bir şâhid yerine geçer ve talâkı caiz olur."[18]buyurmuştur.