الشهادة في القضاء في الإسلام
البطاقة التعريفية العنوان: الشهادة في القضاء في الإسلام
اللغة: كردي
الكاتب: زاكروس هموند
مراجعة: بشتيوان صابر عزيز
نبذة مختصرة: إن من أبرز أسباب إقامة العدل، وأظهر ركائز القسط القيامَ بالشهادة ومعرفة أهميتها، ودورها في المجتمع، ومراعاة حقها والواجب نحوها.
ومحتوى هذه المقالة عبارة عن:
1- تعريف الشهادة في اللغة والشرع.
2- الأدلة على مشروعية الشهادة.
3- الحكمة من الشهادة.
4- خطورة شهادة الزور.
5- الدعاوى والبينات.
ومحتوى هذه المقالة عبارة عن:
1- تعريف الشهادة في اللغة والشرع.
2- الأدلة على مشروعية الشهادة.
3- الحكمة من الشهادة.
4- خطورة شهادة الزور.
5- الدعاوى والبينات.
تأريخ الإضافة: 2011-03-27
الرابط المختصر: http://IslamHouse.com/339092
:: هذا العنوان مصنف موضوعياً ضمن التصانيف الآتية ::
- هذه البطاقة مترجمة باللغات التالية: كردي
المرفقات ( 2 )
نبذة موسعة
<blockquote>
<p align="center" style="text-align: justify; line-height: 150%; text-indent: 28px; margin-bottom: 6px;" dir="RTL" class="MsoNormal"> </p>
<p align="center" style="line-height: 150%; text-indent: 28px; margin-bottom: 6px;" dir="RTL" class="MsoNormal"><font size="4" face="Tahoma" color="#990000"><span lang="AR-JO">شایه‌تی‌ دان له‌ قه‌زاوه‌ت له‌ ئیسلامدا</span></font></p>
<p align="justify" style="line-height: 150%; text-indent: 28px; margin-bottom: 6px;" dir="RTL" class="MsoNormal"><font face="Tahoma"><strong><span lang="AR-JO"> </span></strong></font></p>
<p align="justify" style="line-height: 150%; text-indent: 28px; margin-bottom: 6px;" dir="RTL" class="MsoNormal"><font face="Tahoma"><strong><span lang="AR-JO"> </span></strong></font></p>
<p align="justify" style="line-height: 150%; text-indent: 28px; margin-bottom: 6px;" dir="RTL" class="MsoNormal"><font face="Tahoma"><strong><span lang="AR-JO"> </span></strong></font></p>
<p align="justify" style="line-height: 150%; text-indent: 28px; margin-bottom: 6px;" dir="RTL" class="MsoNormal"><font face="Tahoma"><span lang="AR-JO" style="font-size: 12pt;">سوپاس وستایش بۆ خوای گه‌وره‌ وپه‌روه‌دگار كه‌ یه‌كێك له‌ناوه‌ جوانه‌كانی ( العدل )ه‌ وته‌واوی دادگه‌ری و صیفه‌تی جوانی عه‌دل له‌و وله‌شوێنه‌واری به‌دیهێناراوه‌كانیدا به‌رجه‌سته‌ بوو، وه‌ درود و ڕه‌حمه‌تی فراوان بۆ سه‌ر گیانی پێشه‌وای مرۆڤایه‌تی محمد المصطفی كه‌ توانی له‌ماوه‌ی پێغه‌مبه‌رێتیه‌كه‌یدا حكومه‌تێكی نمونه‌ی له‌دادگه‌ری وعه‌داله‌ت به‌هه‌موو چه‌مكه‌كانیه‌وه‌ به‌رجه‌سته‌ بكات، وه‌ بۆ گیانی ئال وبه‌یت هاوه‌ڵه‌ به‌ڕێزه‌كانی كه‌ شوێن پێی ئه‌ویان هه‌ڵگرت له‌ جێ به‌جێكردنی صیفه‌ته‌ جوانه‌كانیدا .</span></font></p>
<p align="justify" style="line-height: 150%; text-indent: 28px; margin-bottom: 6px;" dir="RTL" class="MsoNormal"><font face="Tahoma"><strong><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;">یه‌كه‌م: شایه‌تی‌ دان (الشهادة‌)</span></strong></font></p>
<p align="justify" style="line-height: 150%; text-indent: 28px; margin-bottom: 6px;" dir="RTL" class="MsoNormal"><font face="Tahoma"><strong><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;">أ ـ</span></strong><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;"> پێناسه‌كه‌ی‌ : له‌زمانی‌ عه‌ره‌بیدا به‌مانه‌ی‌ ئاماده‌بوون و هه‌واڵی‌ ڕاست دێت .</span></font></p>
<p align="justify" style="line-height: 150%; text-indent: 28px; margin-bottom: 6px;" dir="RTL" class="MsoNormal"><font face="Tahoma"><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;"> وه‌له‌شه‌رعدا : هه‌واڵ دان ده‌رباره‌ی‌ شتێك به‌ ووشه‌یه‌كی‌ تایبه‌تی‌ .</span></font></p>
<p align="justify" style="line-height: 150%; text-indent: 28px; margin-bottom: 6px;" dir="RTL" class="MsoNormal"><font face="Tahoma"><strong><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;">ب ـ</span></strong><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;"> به‌ڵگه‌ی‌ ره‌وابوونی‌ شایه‌تی‌ دان : خوای‌ گه‌وره‌ ده‌فه‌رمووێ‌: </span> <span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt; color: green;">( وَاسْتَشْهِدُوا شَهِيدَيْنِ مِنْ رِجَالِكُمْ )</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt; color: blue;"> { البقرة: ٢٨٢} </span><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;">واته‌: دووكه‌س بگرن به‌شایه‌ت له‌پیاوه‌ موسوڵمانه‌كانتان . وه‌ده‌فه‌رمووێ‌: </span> <span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt; color: green;">( وَلَا تَكْتُمُوا الشَّهَادَةَ وَمَنْ يَكْتُمْهَا فَإِنَّهُ آَثِمٌ قَلْبُهُ )</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;"> </span><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt; color: blue;">{البقرة‌: ٢٨٣}</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;"> واته‌: وه‌شایه‌تی‌ مه‌شارنه‌وه‌ وه‌هه‌ركه‌س بیشارێته‌وه‌ ئه‌و بێگومان به‌دڵ گوناهباره‌.</span></font></p>
<p align="justify" style="line-height: 150%; text-indent: 28px; margin-bottom: 6px;" dir="RTL" class="MsoNormal"><font face="Tahoma"> <span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt; color: blue;">عن الأَشْعَثَ بْنَ قَيْسٍ قال: كَانَتْ بيني وَبَيْنَ رَجُلٍ خُصُومَةٌ في بِئْرٍ فَاخْتَصَمْنَا إِلَى رَسُولِ اللَّهِ ( صلى الله عليه وسلم ) فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ ( صلى الله عليه وسلم ) « شَاهِدُكَ أَوْ يَمِينُهُ » { رواه مسلم (138)}</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;"> واته‌: ئه‌شعه‌سی‌ كوڕی‌ قه‌یس ـ ره‌زای‌ خوای‌ لێبێ‌ ده‌ڵێ‌: له‌نێوان من و پیاوێكدا كێشه‌ هه‌بوو له‌سه‌ر بیرێك جاسكاڵامان برده‌ خزمه‌تی‌ پێغه‌مبه‌ر ( صلى الله عليه وسلم ) فه‌رمووی‌: دووشایه‌تی‌ یۆ یان سوێندخواردنی‌ ئه‌و</span></font></p>
<p align="justify" style="line-height: 150%; text-indent: 28px; margin-bottom: 6px;" dir="RTL" class="MsoNormal"><font face="Tahoma"><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;">وه‌زانایان یه‌ك ده‌نگن له‌سه‌ر ڕه‌وایی‌ شایه‌تی‌ دان و سوننه‌ت بوونی‌ وه‌ كه‌س له‌زانایان پێچه‌وانه‌ی‌ ئه‌مه‌نین .</span></font></p>
<p align="justify" style="line-height: 150%; text-indent: 28px; margin-bottom: 6px;" dir="RTL" class="MsoNormal"><font face="Tahoma"><strong><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;">ج ـ</span></strong><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;"> حیكمه‌تی‌ ڕه‌وایی‌ شایه‌تی‌ دان : حیكمه‌تی‌ ڕه‌وایی‌ شایه‌تی‌ دان پارێزگاریه‌ له‌ مافه‌كان و چه‌سپاندنیه‌تی‌، ئه‌گه‌ر شایه‌تیان نه‌بووایه‌ زۆرێك له‌ مافه‌كان ده‌فه‌وتان نه‌ده‌توانرا مافه‌كان بچه‌سپێنرێت بۆیه‌ دانانی‌ شایه‌تی‌ دان ئه‌و مه‌به‌ستانه‌ هه‌موو دێنێته‌ دی‌ .</span></font></p>
<p align="justify" style="line-height: 150%; text-indent: 28px; margin-bottom: 6px;" dir="RTL" class="MsoNormal"><font face="Tahoma"><strong><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;">د ـ</span></strong><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;"> شایه‌تی‌ فاسق و گوناهبار وه‌رناگیرێ‌: خوای‌ گه‌وره‌ ده‌فه‌رمووێ‌: </span> <span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt; color: green;">( وَأَشْهِدُوا ذَوَيْ عَدْلٍ مِنْكُمْ ) </span> <span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt; color: blue;">{الطلاق: ٢}</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;"> واته‌: با دوو كه‌سی‌ دادپه‌روه‌ر له‌ خۆتان شایه‌تی‌ بده‌ن . شایه‌ت ده‌بێ‌ پابه‌ندبێ‌ به‌ئیسلامه‌وه‌ خه‌تاكار و گوناهبار نه‌بێت جا به‌زانین و زانیاری‌ قازی‌ خۆی‌ عه‌داله‌تی‌ شایه‌ته‌كان ده‌زانرێ‌ یان دوو كه‌سی‌ عه‌دل به‌ چاك هه‌ڵی‌ سه‌نگێنن . عه‌داله‌تیش بریتیه‌ له‌ خۆپاراستن له‌ گوناهی‌ گه‌وره‌ و به‌رده‌وام نه‌بوون له‌سه‌ر گوناهی‌ بچكۆله‌ و شتێك نه‌كات له‌گه‌ڵ پیاوه‌تی‌ دا نه‌گونجێ‌ .</span></font></p>
<p align="justify" style="line-height: 150%; text-indent: 28px; margin-bottom: 6px;" dir="RTL" class="MsoNormal"><font face="Tahoma"><strong><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;">دووه‌م:</span></strong><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;"> <strong>داواكاری‌ و شایه‌ته‌كان ( الدعاوی‌ والبینات )</strong></span></font></p>
<p align="justify" style="line-height: 150%; text-indent: 28px; margin-bottom: 6px;" dir="RTL" class="MsoNormal"><font face="Tahoma"><strong><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;"> أ ـ </span></strong><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;">پێناسه‌كه‌ی‌ (الدعاوی‌): كۆی‌ (دعوی‌)یه‌ به‌مانه‌ی‌ داواكردنه‌ خوای‌ گه‌وره‌ ده‌فه‌رموێ‌: </span><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt; color: green;">( وَلَهُمْ مَا يَدَّعُونَ )</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;"> </span> <span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt; color: blue;">{يس: ٥٧}</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;"> واته‌: وه‌ ـ له‌به‌هه‌شت داـ هه‌رچی‌ داوابكه‌ن بۆیان هه‌یه‌ .</span></font></p>
<p align="justify" style="line-height: 150%; text-indent: 28px; margin-bottom: 6px;" dir="RTL" class="MsoNormal"><font face="Tahoma"><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;"> وه‌له‌ شه‌رع دا(دعوی‌): هه‌واڵ دانه‌ به‌پێویست بوونی‌ مافێك له‌سه‌ر كه‌سێك له‌به‌رده‌م قازی‌ دا.</span></font></p>
<p align="justify" style="line-height: 150%; text-indent: 28px; margin-bottom: 6px;" dir="RTL" class="MsoNormal"><font face="Tahoma"><strong><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;">ب ـ</span></strong><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;"> پێناسه‌ی‌ ( البیانات): له‌زمانی‌ عه‌ره‌بی‌ دا كۆی‌ (بینه‌) یه‌ به‌مانای‌ به‌ڵگه‌یه‌كی‌ ڕوونه‌ .</span></font></p>
<p align="justify" style="line-height: 150%; text-indent: 28px; margin-bottom: 6px;" dir="RTL" class="MsoNormal"><font face="Tahoma"><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;"> وه‌له‌ شه‌رع دا: شایه‌ته‌ بۆیه‌ ئه‌م ناوه‌یان لێنراوه‌ چونكه‌ به‌وان مافه‌كه‌ده‌رده‌كه‌وێت و ڕوون ده‌بێته‌وه‌ .</span></font></p>
<p align="justify" style="line-height: 150%; text-indent: 28px; margin-bottom: 6px;" dir="RTL" class="MsoNormal"><font face="Tahoma"><strong><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;">ج ـ</span></strong><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;"> به‌ڵگه‌ی‌ ڕوابوونی‌ داواكاری‌ و شایه‌ته‌كان : خوای‌ گه‌وره‌ ده‌فه‌رمووێ‌: </span><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt; color: green;">( وَإِذَا دُعُوا إِلَى اللَّهِ وَرَسُولِهِ لِيَحْكُمَ بَيْنَهُمْ إِذَا فَرِيقٌ مِنْهُمْ مُعْرِضُونَ ) </span> <span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt; color: blue;">{النور: ٤٨}</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;"> واته‌: وه‌كاتێ‌ بانگ بكرێن بۆلای‌ (شه‌ریعه‌تی‌ ـ خواو پێغه‌مبه‌ر ( صلى الله عليه وسلم ) بۆئه‌وه‌ی‌ حوكم بكات له‌نێوانیاندا یه‌كسه‌ر كۆمه‌ڵێكیان روو وه‌رده‌كێڕن). وه‌خوای‌ گه‌وره‌ ده‌فه‌رمووێ‌: </span> <span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt; color: green;">( أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ أُوتُوا نَصِيبًا مِنَ الْكِتَابِ يُدْعَوْنَ إِلَى كِتَابِ اللَّهِ لِيَحْكُمَ بَيْنَهُمْ ثُمَّ يَتَوَلَّى فَرِيقٌ مِنْهُمْ وَهُمْ مُعْرِضُونَ )</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;"> </span> <span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt; color: blue;">{آل عمران: ٢٣ }</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;"> واته‌: ئایا سه‌رنجی‌ ئه‌وان ناده‌یت كه‌به‌شێك له‌ته‌وڕاتیان پێ‌ دراوه‌ بانگ ده‌كرێن بۆلای‌ كتێبی‌ خوا ـ ته‌ورات ـ بۆئه‌وه‌ی‌ بڕیار بدات له‌نێوانیاندا پاشان ده‌سته‌یه‌كیان پشت هه‌ڵده‌كه‌ن و له‌حاڵێكدا ئه‌وان ڕوو وه‌رده‌گێڕن .</span></font></p>
<p align="justify" style="line-height: 150%; text-indent: 28px; margin-bottom: 6px;" dir="RTL" class="MsoNormal"><font face="Tahoma"> <span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt; color: blue;">عن ابن عَبَّاسٍ أَنَّ النبي ( صلى الله عليه وسلم ) قال لو يُعْطَى الناس بِدَعْوَاهُمْ لَادَّعَى نَاسٌ دِمَاءَ رِجَالٍ وَأَمْوَالَهُمْ وَلَكِنَّ الْيَمِينَ على الْمُدَّعَى عليه.{ رواه البخاري (4277) ومسلم (1711)}</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;"> واته‌: عه‌بدوڵڵای‌ كوڕی‌ عه‌بباس ـ ره‌زای‌ خوایان لێبی‌ ـ ده‌ڵێ‌: پێغه‌مبه‌ر ( صلى الله عليه وسلم ) فه‌رمووی‌: ئه‌گه‌ر ئه‌وه‌ی‌ خه‌ڵكی‌ داوای‌ ده‌كه‌ن ـ له‌سه‌ر خه‌ڵكی‌ تر ـ پێیان بدرێت، بێگومان خه‌ڵكانێ‌ داوای‌ خوێن و سامانی‌ كه‌سانێكیان ده‌كرد ـ به‌ناڕه‌وا‌ ـ به‌ڵام داوالێكراو سوێند خواردنی‌ له‌سه‌ره‌ ئه‌گه‌ر داواكار شایه‌تی‌ نه‌بوو .</span></font></p>
<p align="justify" style="line-height: 150%; text-indent: 28px; margin-bottom: 6px;" dir="RTL" class="MsoNormal"><font face="Tahoma"> <span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt; color: blue;">عن الأَشْعَثُ بْنُ قَيْسٍ رضي الله عنه قَالَ: كَانَ بيني وَبَيْنَ رَجُلٍ أَرْضٍ بِاليَمَنِ فخُاصُمتةٌ إِلَى النبي ( صلى الله عليه وسلم ) فَقَالَ: هَلْ لَكَ بَيِّنَةٌ؟ فقُلْتُ: لاَ قَالَ: فَيَمِينُهُ. وفي رواية: فَقَالَ شَاهِدَاكَ أَوْ يَمِينُهُ.{ رواة مسلم (138)}</span></font><span lang="AR-SA" style="font-family: Tahoma;"> </span><font face="Tahoma"><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;"> واته‌: ئه‌شعه‌سی كوڕی‌ قه‌یس ـ ره‌زای‌ خوای‌ لێبێ‌ ـ ده‌ڵێ‌: له‌نێوان من و پیاوێكدا كێشه‌ هه‌بوو له‌سه‌ر زه‌ویه‌ك له‌یه‌مه‌ن جامنیش سكاڵام برده‌ خزمه‌تی‌ پێغه‌مبه‌ر ( صلى الله عليه وسلم ) فه‌رمووی‌: شایه‌تت هه‌یه‌ ووتم نه‌خێر فه‌رمووی‌: ده‌ی‌ سوێندی‌ ئه‌و ده‌درێ‌ له‌ڕیوایه‌تێكدا فه‌رمووی‌: دووشایه‌تی‌ تۆ یا سوێندخواردنی‌ ئه‌و. </span></font></p>
<p align="justify" style="line-height: 150%; text-indent: 28px; margin-bottom: 6px;" dir="RTL" class="MsoNormal"><font face="Tahoma"><strong><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;">د ـ</span></strong><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;"> شایه‌تی‌ دانی‌ ئه‌مانه‌ دروست نیه‌: خیانه‌تكار و دووژمن و گومانلێكراو خزمه‌تكار</span></font></p>
<p align="justify" style="line-height: 150%; text-indent: 28px; margin-bottom: 6px;" dir="RTL" class="MsoNormal"><font face="Tahoma"> <span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt; color: blue;">عن عَمْرِو بن شُعَيْبٍ عن أبيه عن جَدِّهِ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ( صلى الله عليه وسلم ) رَدَّ شَهَادَةَ الْخَائِنِ وَالْخَائِنَةِ وَذِي الْغِمْرِ على أَخِيهِ وَرَدَّ شَهَادَةَ الْقَانِعِ لِأَهْلِ الْبَيْتِ وَأَجَازَهَا لِغَيْرِهِمْ. { رواه أبو داود (3600) وهو حديث صحيح }</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;"> واته‌: عه‌مری‌ كوڕی‌ شوعه‌یب له‌ باوكیه‌وه‌ له‌ باپیریه‌وه‌ ده‌گێڕێته‌وه‌ كه‌ پێغه‌مبه‌ری‌ خوا ( صلى الله عليه وسلم ) شایه‌تی‌ خیانه‌ت كاری‌ پیاو ئافره‌ت و ناحه‌زو دووژمن له‌دژی‌ براكه‌ی‌ وه‌رنه‌گرت هه‌روه‌ها شایه‌تی‌ خزمه‌تكار بۆ خاوه‌ن ماڵه‌كه‌ی‌ وه‌رنه‌گرت به‌ڵام بۆ خاوه‌ن ماڵه‌كه‌ نه‌بوو دروسته‌. </span></font></p>
<p align="justify" style="line-height: 150%; text-indent: 28px; margin-bottom: 6px;" dir="RTL" class="MsoNormal"><font face="Tahoma"><strong><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;">ه ـ </span></strong><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;">شایه‌تی‌ بوختانكه‌ر وه‌رناگیرێ‌ : ئه‌وكه‌سه‌ی‌ بوختانی‌ زینا بۆ پیاو و ئافره‌تی‌ موسڵمانی‌ داوێن پاك بكات شایه‌تی‌ وه‌رناگیرێ‌ خوای‌ گه‌وره‌ ده‌فه‌روی‌: </span> <span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt; color: green;">( وَالَّذِينَ يَرْمُونَ الْمُحْصَنَاتِ ثُمَّ لَمْ يَأْتُوا بِأَرْبَعَةِ شُهَدَاءَ فَاجْلِدُوهُمْ ثَمَانِينَ جَلْدَةً وَلَا تَقْبَلُوا لَهُمْ شَهَادَةً أَبَدًا وَأُولَئِكَ هُمُ الْفَاسِقُونَ ) </span> <span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt; color: blue;">{النور: ٤}</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;"> واته‌: ئه‌وكه‌سه‌ی‌ بوختانی‌ زیناده‌كه‌ن بۆ ئافره‌تانی‌ داوێن پاك پاشان چوار شایه‌ت ناهێنن ئه‌وه‌ هه‌شتاداریان لێده‌ن و هه‌رگیز شایه‌تییان لێ وه‌رمه‌گرن وه‌ ئه‌وان هه‌رخۆیان له‌سنوور ده‌رچوانن.</span></font></p>
<p align="justify" style="line-height: 150%; text-indent: 28px; margin-bottom: 6px;" dir="RTL" class="MsoNormal"><font face="Tahoma"><strong><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;">و ـ</span></strong><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;"> شایه‌تی‌ دان له‌سه‌ر دانپیانانی‌ كردارێك یا گوفتارێك : ئه‌گه‌ر كه‌سێك شایه‌تی‌ دا له‌سه‌ر دانپیانانی‌ كرده‌وه‌یه‌ك یا ووته‌یه‌ك ، هیچ گومانێكیشی‌ لێنه‌ده‌كرا ئه‌وه‌ ئه‌و دان پێدانانه‌ دروسته‌. </span></font></p>
<p align="justify" style="line-height: 150%; text-indent: 28px; margin-bottom: 6px;" dir="RTL" class="MsoNormal"><font face="Tahoma"> <span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt; color: blue;">عَنْ عُقْبَةَ بْنِ الْحَارِثِ قَالَ تَزَوَّجْتُ امْرَأَةً ، فَجَاءَتْنَا امْرَأَةٌ سَوْدَاءُ فَقَالَتْ أَرْضَعْتُكُمَا . فَأَتَيْتُ النبي ( صلى الله عليه وسلم ) فَقُلْتُ تَزَوَّجْتُ فُلاَنَةَ بِنْتَ فُلاَنٍ فَجَاءَتْنَا امْرَأَةٌ سَوْدَاءُ فَقَالَتْ لي إني قَدْ أَرْضَعْتُكُمَا . وَهْىَ كَاذِبَةٌ فَأَعْرَضَ ، فَأَتَيْتُهُ مِنْ قِبَلِ وَجْهِهِ ، قُلْتُ إِنَّهَا كَاذِبَةٌ . قَالَ « كَيْفَ بِهَا وَقَدْ زَعَمَتْ أَنَّهَا قَدْ أَرْضَعَتْكُمَا ، دَعْهَا عَنْكَ » { رواه البخاري (5104)}</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;"> واته‌: عوقبه‌ی‌ كوڕی‌ حاریس ـ ره‌زای‌ خوای‌ لێبێ‌ ـ ده‌ڵێ‌: ئافره‌تێكم ماره‌كرد ئه‌نجا ئافره‌تێكی‌ ڕه‌ش پێست هات بۆلامان و ووتی‌: من شیرم داوه‌ به‌هه‌ردووكتان ، منیش هاتم بۆخزمه‌تی‌ پێغه‌مبه‌ر ( صلى الله عليه وسلم ) و وتم فڵانه‌ ئافره‌تم ماره‌كردوه‌ ئه‌نجا ئافره‌تێكی‌ ره‌ش پێست هات بۆلامان و ووتی‌ پێم : بێگومان من شیرم داوه‌ به‌هه‌ردووكتان، بێگومان ئه‌و ئافره‌ته‌ درۆزنه‌ پێغه‌مبه‌ر ( صلى الله عليه وسلم ) فه‌رمووی‌: چۆن وای‌ پێده‌ڵێت له‌كاتێكدا ئه‌و ده‌ڵێ‌ شیرم به‌هه‌ردووكتان داوه‌ ـ ئه‌و خێزانته‌ ـ وازی‌ لێبێنه‌.</span></font></p>
<p align="justify" style="line-height: 150%; text-indent: 28px; margin-bottom: 6px;" dir="RTL" class="MsoNormal"><font face="Tahoma"><strong><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;">ز ـ</span></strong><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;"> شایه‌تی‌ دانی‌ درۆ:</span></font></p>
<p align="justify" style="line-height: 150%; text-indent: 28px; margin-bottom: 6px;" dir="RTL" class="MsoNormal"><font face="Tahoma"> <span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt; color: blue;">عن أَنَسٍ رضي الله عنه قال سُئِلَ النبي ( صلى الله عليه وسلم ) عن الْكَبَائِرِ قال الْإِشْرَاكُ بِاللَّهِ وَعُقُوقُ الْوَالِدَيْنِ وَقَتْلُ النَّفْسِ وَشَهَادَةُ الزُّورِ. { رواه البخاري (2510) ومسلم (144/88)}</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;"> واتــه‌: ئه‌نه‌س ـ ره‌زای‌ خـــوای‌ لێبێ‌ ـ ده‌ڵێ‌: پرسیـــار له‌ پێغه‌مبـه‌ر ( صلى الله عليه وسلم ) كرا گوناهه‌ گه‌وره‌كان چین؟ فه‌رمووی‌: هاوبه‌شی‌ دانان بۆ خوا و سه‌رپێچی‌ دایك وباوك و كوشتنی‌ مرۆڤـ ـ به‌ناڕه‌وا ـ و شایه‌تی‌ دانی‌ درۆ.</span></font></p>
<p align="justify" style="line-height: 150%; text-indent: 28px; margin-bottom: 6px;" dir="RTL" class="MsoNormal"><font face="Tahoma"><strong><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;">ح ـ</span></strong><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;"> شایه‌تی‌ دان دوای‌ سوێندخواردن :</span></font></p>
<p align="justify" style="line-height: 150%; text-indent: 28px; margin-bottom: 6px;" dir="RTL" class="MsoNormal"><font face="Tahoma"><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;"> دوای‌ ئه‌وه‌ی‌ سوێندخورا شایه‌تی‌ وه‌رناگیرێ‌، چونكه‌ ئه‌گه‌ر سوێندخواردن له‌ داوالێكراو داواكرا ئه‌و به‌ڵگه‌یه‌كی‌ راست ودروستی‌ حوكم وبڕیاری‌ شه‌رعی‌ یه‌ جا دوا سوێند خواردنه‌كه‌ به‌ڵگه‌یه‌كی‌ دژو پێچه‌وانه‌ی‌ ئه‌وه‌ وه‌رناگیرێ‌ .</span></font></p>
<p align="justify" style="line-height: 150%; text-indent: 28px; margin-bottom: 6px;" dir="RTL" class="MsoNormal"><font face="Tahoma"><strong><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;">گ ـ</span></strong><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;"> ژماره‌ی‌ شایه‌ته‌كان به‌گوێره‌ی‌ مافه‌كان:</span></font></p>
<p align="justify" style="line-height: 150%; text-indent: 28px; margin-bottom: 6px;" dir="RTL" class="MsoNormal"><font face="Tahoma"><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;">مافه‌كان دوو به‌شن : مافی‌ خوای‌ گه‌وره‌ و مافی‌ ئاده‌میزاده‌كان </span></font></p>
<p align="justify" style="line-height: 150%; text-indent: 28px; margin-bottom: 6px;" dir="RTL" class="MsoNormal"><font face="Tahoma"><strong><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;">یه‌كه‌م : مافی‌ خوای‌ گه‌وره‌ :</span></strong></font></p>
<p align="justify" style="line-height: 150%; text-indent: 28px; margin-bottom: 6px;" dir="RTL" class="MsoNormal"><font face="Tahoma"><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;"> ئه‌م جۆره‌ له‌ماف شایه‌تی‌ ئافره‌ت تێدا وه‌رناگیرێ‌ ، ته‌نها شایه‌تی‌ پیاو له‌و باره‌یه‌وه‌ وه‌رده‌گیرێ‌، چونكه‌ شایه‌تی‌ ئافره‌ت پارێزراونابێت له‌گومانی‌ له‌بیرچوون و هه‌ڵه‌كردن ، مافی‌ خواش زۆر پارێزگاری‌ كردنی‌ ده‌وێ‌ ، وه‌ مافه‌كانی‌ خواش له‌م بــاره‌یه‌وه‌ سێ‌ به‌شه‌ :</span></font></p>
<p align="justify" style="line-height: 150%; text-indent: 28px; margin-bottom: 6px;" dir="RTL" class="MsoNormal"><font face="Tahoma"><strong><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;">1ـ</span></strong><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;"> له‌چوار شایه‌ت كه‌متری‌ تێدا وه‌رناگیرێ‌ كه‌ زیناو داوێن پیسییه‌. خوای‌ گه‌وره‌ ده‌فه‌رمووێ‌</span></font><strong><span lang="AR-SA" style="font-family: Tahoma; color: teal;">: </span></strong><font face="Tahoma"> <span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt; color: green;">( وَالَّذِينَ يَرْمُونَ الْمُحْصَنَاتِ ثُمَّ لَمْ يَأْتُوا بِأَرْبَعَةِ شُهَدَاءَ فَاجْلِدُوهُمْ ثَمَانِينَ جَلْدَةً وَلَا تَقْبَلُوا لَهُمْ شَهَادَةً أَبَدًا وَأُولَئِكَ هُمُ الْفَاسِقُونَ )</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;"> </span><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt; color: blue;">{النور: ٤}</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;"> واته‌: ئه‌و كه‌سانه‌ی‌ بوختانی‌ داوێن پیسی‌ بۆ ئافره‌تانی‌ داوێن پاك ده‌كه‌ن پاشان چوارشایه‌ت ناهێنن ئه‌وه‌ هه‌شتا داریان لێده‌ن .</span></font></p>
<p align="justify" style="line-height: 150%; text-indent: 28px; margin-bottom: 6px;" dir="RTL" class="MsoNormal"><font face="Tahoma"><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;">خوای‌ گه‌وره‌ هه‌شتا دار لێدانی‌ له‌به‌رامبه‌ر شایه‌ت نه‌هێناندا داناوه‌، ئه‌وه‌ به‌ڵگه‌یه‌ له‌سه‌رئه‌وه‌ی‌ زینا به‌كه‌متر له‌ چوار شایه‌ت ناسه‌لمێ‌ . هه‌روه‌ها خوای‌ گه‌وره‌ ده‌فه‌رمووێ‌: </span> <span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt; color: green;">( وَاللَّاتِي يَأْتِينَ الْفَاحِشَةَ مِنْ نِسَائِكُمْ فَاسْتَشْهِدُوا عَلَيْهِنَّ أَرْبَعَةً مِنْكُمْ فَإِنْ شَهِدُوا فَأَمْسِكُوهُنَّ فِي الْبُيُوتِ حَتَّى يَتَوَفَّاهُنَّ الْمَوْتُ أَوْ يَجْعَلَ اللَّهُ لَهُنَّ سَبِيلًا )</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;"> </span><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt; color: blue;">{النساء: ١٥}</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;"> واته‌: ئه‌و ژنانه‌تان كه‌ داوێن پیسی‌ ده‌كه‌ن ئه‌وه‌ چوار شایه‌ت له‌خۆتان ـ موسڵمان بن ـ شایه‌تی‌ بده‌ن له‌سه‌ریان وه‌ ده‌فه‌رمووێ‌: </span> <span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt; color: green;">( لَوْلَا جَاءُوا عَلَيْهِ بِأَرْبَعَةِ شُهَدَاءَ فَإِذْ لَمْ يَأْتُوا بِالشُّهَدَاءِ فَأُولَئِكَ عِنْدَ اللَّهِ هُمُ الْكَاذِبُونَ )</span></font><strong><span lang="AR-SA" style="font-family: Tahoma;"> </span></strong><font face="Tahoma"> <span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt; color: blue;">{النور: ١٣} </span> <span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;">واته‌: ده‌بو چوارشایه‌تیان له‌سه‌ر نه‌هێنا جا ئه‌گه‌ر شایه‌ته‌كانیان نه‌هێنا ئه‌وه‌ لای‌ خوا هه‌رخۆیانن درۆزنان. ئه‌م ئایه‌تانه‌ به‌ڵگه‌ن كه‌ شایه‌ته‌كانی‌ زینا ده‌بی‌ چوار پیاوبن .</span></font></p>
<p align="justify" style="line-height: 150%; text-indent: 28px; margin-bottom: 6px;" dir="RTL" class="MsoNormal"><font face="Tahoma"> <span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt; color: blue;">عن أبي هُرَيْرَةَ قال قال سَعْدُ بن عُبَادَةَ : يا رَسُولَ اللَّهِ لو وَجَدْتُ مع أَهْلِي رَجُلًا لم أَمَسَّهُ حتى آتى بِأَرْبَعَةِ شُهَدَاءَ قال رسول اللَّهِ ( صلى الله عليه وسلم ) نعم قال كَلَّا وَالَّذِي بَعَثَكَ بِالْحَقِّ إن كنت لَأُعَاجِلُهُ بِالسَّيْفِ قبل ذلك قال رسول اللَّهِ ( صلى الله عليه وسلم ) اسْمَعُوا إلى ما يقول سَيِّدُكُمْ إنه لَغَيُورٌ وأنا أَغْيَرُ منه وَاللَّهُ أَغْيَرُ منى.{ رواه مسلم (1498)}</span></font></p>
<p align="justify" style="line-height: 150%; text-indent: 28px; margin-bottom: 6px;" dir="RTL" class="MsoNormal"><font face="Tahoma"><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;">پێغه‌مبه‌ر ( صلى الله عليه وسلم ) كاتێ‌ ئایه‌تی‌ </span> <span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt; color: green;">( وَالَّذِينَ يَرْمُونَ الْمُحْصَنَاتِ ثُمَّ لَمْ يَأْتُوا بِأَرْبَعَةِ شُهَدَاءَ فَاجْلِدُوهُمْ ثَمَانِينَ جَلْدَةً وَلَا تَقْبَلُوا لَهُمْ شَهَادَةً أَبَدًا وَأُولَئِكَ هُمُ الْفَاسِقُونَ )</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;"> </span><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt; color: blue;">{النور: ٤}</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;"> هاته‌خواره‌وه‌ ئه‌م فه‌رمووده‌یی‌ فه‌رموو پاشان ئایه‌ته‌كان نه‌فرین كردن (لعان) وه‌ك ده‌روو كردنه‌وه‌یه‌ك بۆ مێرده‌كان ـ كه‌پیاوی‌ ـ بێگانه‌ له‌گه‌ڵ خێزانه‌كانیاندا ده‌بینن دابه‌زی‌ .</span></font></p>
<p align="justify" style="line-height: 150%; text-indent: 28px; margin-bottom: 6px;" dir="RTL" class="MsoNormal"><font face="Tahoma"><strong><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;">2 ــ</span></strong><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;"> دووشایه‌تی‌ پیاوی‌ تێدا وه‌رده‌گیرێ‌: ئه‌مه‌ش بۆ جگه‌ له‌زینایه‌ له‌مافه‌كانی‌ خودا وه‌ك پاشگه‌زبوونه‌وه‌ له‌ئیسلام ، جه‌رده‌یی‌ و ڕێگری‌ ، خه‌ڵك كوشتن ، دزی‌ ، عه‌ره‌ق خواردنه‌وه‌ .</span></font></p>
<p align="justify" style="line-height: 150%; text-indent: 28px; margin-bottom: 6px;" dir="RTL" class="MsoNormal"><font face="Tahoma"><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;">به‌ڵگه‌ی‌ ئه‌م به‌شه‌یان مانای‌ گشتی‌ ئه‌م ئایه‌ته‌یه‌ </span> <span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt; color: green;">( وَاسْتَشْهِدُوا شَهِيدَيْنِ مِنْ رِجَالِكُمْ )</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;"> </span><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt; color: blue;"> {البقرة‌/282}</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;"> واته‌: دوو شایه‌ت بگرن له‌ پیاوه‌كانتان كه‌ موسڵمانبن . وه‌ خوای‌ گه‌وره‌ ده‌فه‌رمووێ‌: </span><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt; color: green;">( وَأَشْهِدُوا ذَوَيْ عَدْلٍ مِنْكُمْ )</span></font><strong><span lang="AR-SA" style="font-family: Tahoma; color: teal;"> </span></strong><font face="Tahoma"> <span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt; color: blue;">{الطلاق: ٢} </span> <span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;">واته‌: دووشایه‌تی‌ دادپه‌روه‌ر و ڕێك له‌خۆتان شایه‌تی‌ بده‌ن . </span></font></p>
<p align="justify" style="line-height: 150%; text-indent: 28px; margin-bottom: 6px;" dir="RTL" class="MsoNormal"><font face="Tahoma"> <span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt; color: blue;">(فَقَالَ شَاهِدَاكَ أَوْ يَمِينُهُ) { رواة مسلم ( 138)}</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;"> واته‌:</span></font><span lang="AR-SA" style="font-family: Tahoma;"> </span> <font face="Tahoma"><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;"> وه‌پێغه‌مبه‌ر ( صلى الله عليه وسلم ) فه‌رمووی‌: به‌ئه‌شعه‌سی‌ كوڕی‌ قه‌یس (تۆ دووشایه‌ت دێنی‌ یان سوێند خواردنی‌ ئه‌و .</span></font></p>
<p align="justify" style="line-height: 150%; text-indent: 28px; margin-bottom: 6px;" dir="RTL" class="MsoNormal"><font face="Tahoma"><strong><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;">3 ـ</span></strong><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;"> شایه‌تی‌ یه‌ك پیاوی‌ تێداوه‌رده‌گیرێ‌: كه‌بینینی‌ مانگی‌ ڕه‌مه‌زانه‌ بۆ ڕۆژووگرتن بۆیه‌ یه‌ك پیاو دانراوه‌ چونكه‌ هه‌ڵه‌كردن له‌به‌ندایه‌ تیكردن دا زیانی‌ كه‌متره‌ له‌هه‌ڵه‌كردنی‌ له‌نه‌كردنیدا له‌به‌رئه‌وه‌ بۆ بینینی‌ مانگی‌ شه‌وال ـ كه‌ڕه‌مه‌زان ته‌واو ده‌بێ‌ ده‌كرێته‌ جه‌ژن ـ ده‌بێ‌ دووشایه‌ت بێت به‌ڵام بۆ ڕۆژووگرتنه‌كه‌ی‌ یه‌ك پیاو به‌سه‌ .</span></font></p>
<p align="justify" style="line-height: 150%; text-indent: 28px; margin-bottom: 6px;" dir="RTL" class="MsoNormal"><font face="Tahoma"> <span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt; color: blue;">عن ابن عُمَرَ قال تَرَاءَى الناس الْهِلَالَ فَأَخْبَرْتُ رَسُولَ اللَّهِ ( صلى الله عليه وسلم ) أَنِّي رَأَيْتُهُ فَصَامَهُ وَأَمَرَ الناس بِصِيَامِهِ. { رواه أبو داود (2342)}</span></font><span lang="AR-SA" style="font-family: Tahoma;"> </span> <font face="Tahoma"><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;">واته‌: عه‌بدوڵڵای‌ كوڕی‌ عومه‌رـ ره‌زای‌ خوای‌ لێبێ‌ ـ ده‌ڵێ‌: خه‌ڵك بۆ مانگ ده‌گه‌ڕان بیبینن، منیش هه‌واڵم به‌پێغه‌مبه‌ردا ( صلى الله عليه وسلم ) كه‌مانگم بینیوه‌ جا پێغه‌مبه‌ر ( صلى الله عليه وسلم ) خۆی‌ به‌ڕۆژوو بوو فه‌رمانیشی‌ به‌خه‌ڵك دا به‌ڕۆژوو بن.</span></font></p>
<p align="justify" style="line-height: 150%; text-indent: 28px; margin-bottom: 6px;" dir="RTL" class="MsoNormal"><font face="Tahoma"><strong><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;">دووه‌م : مافی‌ ئاده‌میزاده‌كان : </span></strong></font></p>
<p align="justify" style="line-height: 150%; text-indent: 28px; margin-bottom: 6px;" dir="RTL" class="MsoNormal"><font face="Tahoma"><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;">ئه‌م جۆره‌شیان سێ‌ به‌شه‌ كه‌ئه‌مانه‌ن :</span></font></p>
<p align="justify" style="line-height: 150%; text-indent: 28px; margin-bottom: 6px;" dir="RTL" class="MsoNormal"><font face="Tahoma"><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;"> <strong>1ـ</strong></span></font></p>
<p align="justify" style="line-height: 150%; text-indent: 28px; margin-bottom: 6px;" dir="RTL" class="MsoNormal"><font face="Tahoma"><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;">به‌ڵگه‌ی‌ ئه‌مه‌ش ئه‌وه‌یه‌ كه‌ ئیسلام شایه‌تی‌ پیاوی‌ داناوه‌ له‌ ماره‌بڕین و ته‌ڵاق دان و وه‌صیه‌ت كردن و ئه‌وانی‌ تریش قیاس كراو‌نه‌ته‌ سه‌ر ئه‌مانه‌ كه‌هاوشێوه‌ی‌ ئه‌وانه‌ن ده‌قیان له‌سه‌ر هاتووه‌ له‌ هه‌رمافێكدا كه‌مه‌به‌ست لێی‌ ماڵ نیه‌ .</span></font></p>
<p align="justify" style="line-height: 150%; text-indent: 28px; margin-bottom: 6px;" dir="RTL" class="MsoNormal"><font face="Tahoma"><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;">خوای‌ گه‌وره‌ ده‌فه‌رموێ‌: </span> <span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt; color: green;">( يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آَمَنُوا شَهَادَةُ بَيْنِكُمْ إِذَا حَضَرَ أَحَدَكُمُ الْمَوْتُ حِينَ الْوَصِيَّةِ اثْنَانِ ذَوَا عَدْلٍ مِنْكُمْ )</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;"> </span><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt; color: blue;">{المائدة: ١٠٦ }</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;"> واته‌: ئه‌ی‌ ئه‌وانه‌ی‌ باوه‌ڕتان هێناوه‌ كاتێ‌ كه‌سێكتان له‌سه‌ره‌ مه‌رگدا بوو له‌ كاتی‌ وه‌صیه‌ت كردندا دووكه‌سی‌ دادپه‌روه‌ر له‌ خۆتان شایه‌تی‌ بده‌ له‌ نێوانیاندا . </span> </font></p>
<p align="justify" style="line-height: 150%; text-indent: 28px; margin-bottom: 6px;" dir="RTL" class="MsoNormal"><font face="Tahoma"> <span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt; color: blue;">عَنْ عَائِشَةَ أَنّ رَسُولَ اللَّهِ ( صلى الله عليه وسلم ) قَالَ : لا نِكَاحَ إِلا بِوَلِيٍّ وَشَاهِدَيْ عَدْلٍ . { رواه الدارقطني3/225(23) والبيهقي (7/125) وهو صحيح بشواهده.}</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;"> واته‌: پێغه‌مبه‌ری‌ خوا ( صلى الله عليه وسلم ) ده‌فه‌رموێ‌: ماره‌بڕین دروست نیه‌ به‌ وه‌لی‌ و دووشایه‌تی‌ دادپه‌روه‌ر نه‌بێ‌.</span></font></p>
<p align="justify" style="line-height: 150%; text-indent: 28px; margin-bottom: 6px;" dir="RTL" class="MsoNormal"><font face="Tahoma"><strong><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;">2ــ</span></strong><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;"> شایه‌تی‌ دووپیاو یان پیاوێك و دووئافره‌ت یان شایه‌تێكی‌ پیاو و سوێندی‌ داواكه‌ر:</span></font></p>
<p align="justify" style="line-height: 150%; text-indent: 28px; margin-bottom: 6px;" dir="RTL" class="MsoNormal"><font face="Tahoma"><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;"> ئه‌مه‌ش له‌هه‌ر مافێكدایه‌ مه‌به‌ست پێی‌ ماڵ وسامان بێت جا چ كه‌ل وپه‌ل بێت یان قه‌رزبێت یان سوودوكه‌ڵك بێت وه‌ كرین وفڕۆشتن و حه‌واڵه‌كردن وبه‌كرێ‌ دان وره‌هن كردن و سه‌له‌م كردن .......هتد.</span></font></p>
<p align="justify" style="line-height: 150%; text-indent: 28px; margin-bottom: 6px;" dir="RTL" class="MsoNormal"><font face="Tahoma"><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;">به‌ڵگه‌ی‌ ئه‌مه‌ش خوای‌ گه‌وره‌ ده‌فه‌رموێ‌: </span> <span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt; color: green;">( وَاسْتَشْهِدُوا شَهِيدَيْنِ مِنْ رِجَالِكُمْ فَإِنْ لَمْ يَكُونَا رَجُلَيْنِ فَرَجُلٌ وَامْرَأَتَانِ مِمَّنْ تَرْضَوْنَ مِنَ الشُّهَدَاءِ أَنْ تَضِلَّ إِحْدَاهُمَا فَتُذَكِّرَ إِحْدَاهُمَا الْأُخْرَى )</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;"> </span><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt; color: blue;">{البقرة‌: ٢٨٢}</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;"> واته‌: دوو پیاو بگرن به‌شایه‌ت ـ له‌قه‌رزدان داـ له‌پیاوه‌ موسڵمانه‌كانی‌ خۆتان جائه‌گه‌ر دوو پیاو نه‌بوو ئه‌وه‌ پیاوێك ودوو ئافره‌ت بگرن به‌شایه‌ت له‌و شایه‌تانه‌ی‌ خۆتان لێیان ڕازین نه‌وه‌ك یه‌كێك له‌ ئافره‌ته‌كان له‌بیری‌ بچێت جا ئه‌وتریان بیری‌ بخاته‌وه‌ .</span></font></p>
<p align="justify" style="line-height: 150%; text-indent: 28px; margin-bottom: 6px;" dir="RTL" class="MsoNormal"><font face="Tahoma"> <span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt; color: blue;">عن ابن عَبَّاسٍ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ( صلى الله عليه وسلم ) قَضَى بِيَمِينٍ وَشَاهِدٍ . { رواه مسلم (1712)}</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;"> واته‌: عه‌بدوڵڵای‌ كوڕی‌ عه‌باس ـ ره‌زای‌ خوای‌ لێبێ‌ ـ ده‌ڵی‌: (پێغه‌مبه‌ری‌ خوا ( صلى الله عليه وسلم ) به‌سوێندێكی‌ داواكه‌ر و شایه‌تێك بڕیاری‌ دا). </span> </font></p>
<p align="justify" style="line-height: 150%; text-indent: 28px; margin-bottom: 6px;" dir="RTL" class="MsoNormal"><font face="Tahoma"> <span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt; color: blue;">عن عَمْرِو بن دِينَارٍ عَنِ بن عَبَّاسٍ أَنَّ النبي ( صلى الله عليه وسلم ) قَضَى بِالْيَمِينِ مع الشَّاهِدِ قال عَمْرٌو إنما ذَاكَ في الأَمْوَالِ {رواه الشافعي فى الأم 6/156} </span><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;"> واته‌: عه‌مری‌ كوڕی‌ دینار ـ كه‌ئه‌م فه‌رموده‌ی له‌ عه‌بدوڵڵای‌ كوڕی‌ عه‌بباس گێڕاوه‌ته‌وه‌ ـ ده‌ڵێ‌: ئه‌م شایه‌تی‌ دانه‌ له‌ماڵ و ساماندانیه‌.</span></font></p>
<p align="justify" style="line-height: 150%; text-indent: 28px; margin-bottom: 6px;" dir="RTL" class="MsoNormal"><font face="Tahoma"><strong><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;">3ـ</span></strong><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;"> شایه‌تی‌ دووپیاو یان پیاوێك و دوو ئافره‌ت یا چوار ئافره‌تی‌ تێدا وه‌رده‌گیرێ‌، ئه‌مه‌ش له‌ هه‌ر مافێكی‌ ئاده‌میزاد دایه‌ كه‌ به‌زۆری‌ پیاو ئاگاداری‌ نیه‌ وه‌ك منداڵ بوون و شیرپێدان و ، كچێنی‌ و ناته‌واوی‌ ئافره‌تانه‌ .</span></font></p>
<p align="justify" style="line-height: 150%; text-indent: 28px; margin-bottom: 6px;" dir="RTL" class="MsoNormal"><font face="Tahoma"><strong><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;">ی‌ ـ</span></strong></font></p>
<p align="justify" style="line-height: 150%; text-indent: 28px; margin-bottom: 6px;" dir="RTL" class="MsoNormal"><font face="Tahoma"><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;">شایه‌تی‌ دان كارێكی‌ گه‌وره‌ و مه‌ترسیداره‌ بۆیه‌ پێغه‌مبه‌ری‌ خوا ( صلى الله عليه وسلم ) بێداری‌ داوه‌ به‌هه‌موو شایه‌تێك له‌وه‌ی‌ شایه‌تی‌ به‌درۆبدات . </span> </font></p>
<p align="justify" style="line-height: 150%; text-indent: 28px; margin-bottom: 6px;" dir="RTL" class="MsoNormal"><font face="Tahoma"> <span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt; color: blue;">عن بَكْرَةَ رضي الله عنه قال قال النبي ( صلى الله عليه وسلم ) ألا أُنَبِّئُكُمْ بِأَكْبَرِ الْكَبَائِرِ ثَلَاثًا قالوا بَلَى يا رَسُولَ اللَّهِ قال الْإِشْرَاكُ بِاللَّهِ وَعُقُوقُ الْوَالِدَيْنِ وَجَلَسَ وكان مُتَّكِئًا فقال ألا وَقَوْلُ الزُّورِ و شهادة الزور قال فما زَالَ يُكَرِّرُهَا حتى قُلْنَا لَيْتَهُ سَكَتَ . { رواه البخاري (2654، 6273، 6919) ومسلم (87)}</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;"> واته‌: ئه‌بوبه‌كر ـ ره‌زای‌ خوای‌ لێبێ‌ ـ ده‌ڵێ‌: پێغه‌مبه‌ری‌ خوا ( صلى الله عليه وسلم ) فه‌رموی‌: هه‌واڵتان بده‌مێ‌ به‌ گه‌وره‌ترین گوناهه‌گه‌وره‌كان سێ‌ جار ئه‌مه‌ی‌ فه‌رموو ئێمه‌ش ووتمان به‌ڵێ‌ ئه‌ی‌ پێغه‌مبه‌ری‌ خوا ( صلى الله عليه وسلم ) فه‌رمووی‌: هاوبه‌شی‌ دانان بۆ خوا و سه‌رپێچی‌ كردنی‌ دایك و باوك ، پاڵی‌ دابووه‌ جا ڕاست بوویه‌وه‌ دانیشت و فه‌رمووی‌: ئاگاداربن ووته‌ی‌ درۆ و شایه‌تی‌ دانی‌ درۆش جا ئه‌وه‌نده‌ دووباره‌ی‌ كرده‌وه‌ هه‌تا ووتمان خۆزگه‌ پێغه‌مبه‌ر ( صلى الله عليه وسلم ) بێده‌نگ بوایه‌.</span></font></p>
<p align="justify" style="line-height: 150%; text-indent: 28px; margin-bottom: 6px;" dir="RTL" class="MsoNormal"><font face="Tahoma"><strong><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;">ك ــ</span></strong></font></p>
<p align="justify" style="line-height: 150%; text-indent: 28px; margin-bottom: 6px;" dir="RTL" class="MsoNormal"><font face="Tahoma"><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;">دروسته‌ قازی‌ یا دادوه‌ر بڕیار بدات له‌سه‌ر سوێندی‌ داوالێكراو. </span></font></p>
<p align="justify" style="line-height: 150%; text-indent: 28px; margin-bottom: 6px;" dir="RTL" class="MsoNormal"><font face="Tahoma"> <span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt; color: blue;">عَنْ وَائِلٍ بن حجر قَالَ جَاءَ رَجُلٌ مِنْ حَضْرَمَوْتَ وَرَجُلٌ مِنْ كِنْدَةَ إِلَى النبي ( صلى الله عليه وسلم )فَقَالَ الحضرمي يَا رَسُولَ اللَّهِ إِنَّ هَذَا قَدْ غلبني عَلَى أَرْضٍ لي كَانَتْ لأَبِى. فَقَالَ الكندي هي أَرْضِى في يدي أَزْرَعُهَا لَيْسَ لَهُ فِيهَا حَقٌّ. فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ ( صلى الله عليه وسلم ) للحضرمي « أَلَكَ بَيِّنَةٌ ». قَالَ لاَ. قَالَ « فَلَكَ يَمِينُهُ». قَالَ يَا رَسُولَ اللَّهِ إِنَّ الرَّجُلَ فَاجِرٌ لاَ يُبَالِى عَلَى مَا حَلَفَ عَلَيْهِ وَلَيْسَ يَتَوَرَّعُ مِنْ شيء. فَقَالَ « لَيْسَ لَكَ مِنْهُ إِلاَّ ذَلِكَ » فَانْطَلَقَ لِيَحْلِفَ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ ( صلى الله عليه وسلم ) لَمَّا أَدْبَرَ « أَمَا لَئِنْ حَلَفَ عَلَى مَالِهِ لِيَأْكُلَهُ ظُلْمًا لَيَلْقَيَنَّ اللَّهَ وَهُوَ عَنْهُ مُعْرِضٌ » { رواه مسلم (1353) والنسائي (5/240، 250)}</span><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;"> واته‌: وائلی‌ كوڕی‌ حیجر ـ ره‌زای‌ خوای‌ لێبێ‌ ـ ده‌ڵی‌: پیاوێك له‌ حه‌زره‌مه‌وت و پیاوێك له‌ كینده‌ هاتن بۆ خزمه‌تی‌ پێغه‌مبه‌ر ( صلى الله عليه وسلم ) ئه‌وه‌یان خه‌ڵكی‌ حه‌زره‌مه‌وت بوو ووتی‌: ئه‌ی‌ پێغه‌مبه‌ری‌ خوا ( صلى الله عليه وسلم ) ئه‌م پیاوه‌ زه‌ویه‌كی‌ له‌ من داگیركردووه‌ كه‌زه‌وی‌ منه‌ چونكه‌ پێشتر زه‌وی‌ باوكم بووه‌، پیاوه‌ كیندیه‌كه‌ ووتی‌: زه‌وی‌ منه‌ و به‌ده‌ستمه‌وه‌یه‌ و ده‌یچێنم مافی‌ كه‌سی‌ پێوه‌نیه‌، پێغه‌مبه‌ریش ( صلى الله عليه وسلم ) فه‌رمووی‌: به‌ پیاوه‌ حه‌زرمه‌وتیه‌كه‌ : ( شایه‌تت هه‌یه‌ ) ووتی‌ نه‌خێر فه‌رمووی‌: (ده‌بی‌ ئه‌و پیاوه‌ سوێندت بۆ بخوات ) ووتی‌ ئه‌ی‌ پێغه‌مبه‌ری‌ خوا ( صلى الله عليه وسلم ) ئه‌و پیاوێكی‌ فاسق وفاجر گوێ‌ به‌سوێند خواردن نادات له‌ هیچ ناسڵه‌مێته‌وه‌ ، فه‌رموی‌: جگه‌ له‌وه‌ هیچی ترت بۆنیه‌ له‌سه‌رئه‌و جا پیاوه‌كه‌ ڕۆیشت بۆئه‌وه‌ی‌ سوێند بخوات، پێغه‌مبه‌ری‌ خواش له‌كاتێكدا كابرا پشتی‌ هه‌ڵكردو ڕۆیشت فه‌رمووی‌ : ئه‌وسا بزانن ئه‌گه‌ر سوێندبخوات له‌ سه‌ر ماڵه‌كه‌ی‌ بۆ ئه‌وه‌ به‌سته‌م بیخوات له‌ ڕۆژی‌ دوایی‌ دا كاتێ‌ به‌ خوای‌ گه‌وره‌ ده‌گات ڕووی‌ لێوه‌ر ده‌گێڕێت.</span></font></p>
<p align="justify" style="line-height: 150%; text-indent: 28px; margin-bottom: 6px;" dir="RTL" class="MsoNormal"><font face="Tahoma"><span lang="AR-SA" style="font-size: 12pt;">ب</span><span lang="AR-JO" style="font-size: 12pt;">ه‌ڕێزان به‌م شێوه‌یه‌ هاتینه‌ كۆتای ئه‌م بابه‌ته‌، تا به‌یه‌ك گه‌یشتنه‌وه‌ له‌بابه‌تێكی تری هاوشێوه‌ی ئه‌م بابه‌ته‌دا به‌و په‌روه‌ردگاره‌تان ده‌سپێرم كه‌ سپارده‌ زایه‌ ناكات .</span></font></p>
<p align="center" style="line-height: 150%; text-indent: 28px; margin-bottom: 6px;" dir="RTL" class="MsoNormal"><font face="Tahoma"><span lang="AR-JO" style="font-size: 12pt;">والسلام علیكم ورحمة الله وبركاته</span></font></p>
</blockquote>موضوعات متعلقة ( 1 )
