ته‌فسیری ئایه‌تی ( 36 ) له سوره‌تی النحل
كارتی بابه‌ت
ته‌فسیری ئایه‌تی ( 36 ) له سوره‌تی النحل
ئاماده‌كردنی : سمیة عبد الله ( دایكی خالد )
الحمد الله وكفی والصلاة والسلام علی نبیه المصطفی.
خوای گه‌وره ده‌فه‌رموێت : ( وَلَقَدْ بَعَثْنَا فِي كُلِّ أُمَّةٍ رَسُولًا أَنِ اُعْبُدُوا اللَّهَ وَاجْتَنِبُوا الطَّاغُوتَ فَمِنْهُمْ مَنْ هَدَى اللَّهُ وَمِنْهُمْ مَنْ حَقَّتْ عَلَيْهِ الضَّلَالَةُ فَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَانْظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الْمُكَذِّبِينَ ) { النحل : 36 }
په‌روه‌ردگاری باڵا ده‌ست له‌م ئایه‌ته پیرۆزه‌دا گرنگی و كاری سه‌ره‌كی وبانگه‌وازی پێغه‌مبه‌رانمان بۆ ڕوون ده‌كاته‌وه، كه كاری سه‌ره‌كی ومه‌به‌ست له ڕه‌وانه‌كردنیان بۆ گه‌ل و هۆزه‌كانیان ئه‌وه بووه كه خوای گه‌وره ومیهره‌بان به‌تاك و ته‌نها بپه‌رستن و هیچ شه‌ریك و هاوه‌ڵێكیشی بۆ بڕیار نه‌ده‌ن .
له‌به‌ر ئه‌م بانگه‌وازه و كاره گرنگه‌ی پێغه‌مبه‌ران ( علیهم السلام ) خوای گه‌وره ئاگادارمان ده‌كاته‌وه و ده‌فه‌رموێت بێگومان له‌هه‌ر گه‌ل و نه‌ته‌وه وهۆزێك پێغه‌مبه‌ر و فروستاده‌یه‌كمان ڕه‌وانه‌كردووه، ئه‌ویش له به‌رئه‌وه‌ی كه په‌روه‌ردگار به تاك و ته‌نهایی بپه‌رستن وهیچ شه‌ریك و هاوه‌ڵێكی بۆ بڕیار نه‌ده‌ن و دووریش بكه‌نه‌وه له هه‌موو طاغوتێك.
جا سه‌ره‌تا ده‌بێت بزانین مه‌به‌ست له ( أن اعبدوا ) عیباده‌ت چیه ؟ ئێمه چۆن ده‌زانین خوای گه‌وره بپه‌رستین ؟
ووشه‌ی ( العبادة ) واته : ئه‌و په‌ڕی گه‌ردنگیری و مل كه‌چی وگوێڕایه‌ڵی بۆ خوای گه‌وره و باڵاده‌ست به‌شێوه‌یه‌ك هه‌رشتێك فه‌رمانی پێكردووه ئه‌نجام بدرێت و ئه‌وه‌شی قه‌ده‌غه‌ی كردوه لێی دوور بكه‌ویته‌وه .
سه‌باره‌ت به واتا و مه‌به‌ستی ( العبادة ) پرسیار كرا له شێخ الإســـلام ابن تیمیة ( ڕه‌حه‌مه‌تی خوای لێ بێت ) ده‌ڵێت : له‌وه‌ڵامدا ووتی : ووشه‌ی عباده‌ت ووشه‌یه‌كی گشتگیره ومه‌به‌ست لێی هه‌ركار وكرده‌وه و ووتار و گوفتارێكی نهێنی و ئاشكرایه كه خوای گه‌وره پێی ڕازی بێت و پێی خۆش بێت، نوێژ و زه‌كات و ڕۆژوو حه‌ج و ڕاستگۆی له وتارو گوفتار و ئه‌داكردنی ئه‌مانه‌ت و چاكه‌كردن له‌گه‌ڵ دایك و باوك و به‌جێهینانی صیله‌ی ره‌حم و وه‌فاكردن به په‌یمان و به‌ڵێن و فه‌رمان به‌چاكه و قه‌ده‌غه‌كرن له‌خراپه و جهادی بێباوه‌ڕ و دوو ڕووه‌كان و ئیحسان وچاكه‌كاری له‌گه‌ڵ دراوسێ و هه‌تیوان و بێنه‌وایان و هه‌ژاران و .....
هه‌روه‌ها خۆشه‌ویستی خوا وپیغه‌مبه‌ره‌كه‌ی وترسان له‌خواو گوێرایه‌ڵی وئیخلاص و صه‌بر گرتن له‌سه‌ر حوكمه‌كانی و شو‌كری نیعمه‌ته‌كانی و چه‌ندان شتی تریش .
هه‌موو ئه‌مانه‌ی كه باسمان كردن كاتێك ده‌چێته چوارچێوه‌ی عیباده‌ته‌وه كه ته‌نها و ته‌نها بۆ خوای گه‌وره ئه‌نجام بدرێن و هیچ كه‌سێكی زیندوو و مردوو یان هیچ به‌رنامه و ڕێبازیك نه‌كرێته هاوتا و هاوه‌ڵی خوای گه‌وره ئه‌وكاته به‌شی یه‌كه‌می عیباده‌ت ته‌واو بووه .
به‌شی دووه‌مه‌كه‌شی ئه‌وه‌یه دوور بكه‌ویته‌وه له‌په‌رستن و گوێرایه‌ڵی و خۆشه‌ویستی هه‌ر شتێك جگه له خوای گه‌وره وه‌ك له ئایه‌ته پیرۆزه‌كه‌دا هاتووه كه ده‌فه‌رموێت ( وَاجْتَنِبُوا الطَّاغُوتَ ) واته دوور كه‌وتنه‌وه له‌وه‌ی جگه له‌خوای گه‌وره گوێڕایه‌ڵی ده‌كرێت و قوربانی بۆ ده‌ردرێت و پیرۆز راده‌گیرێت و فه‌رمانه‌كانی جێ به‌جێ ده‌كرێت .
ابن القیم الجوزی ( ڕه‌حمه‌تی خوای لێ بێت ) له مانای ووشه‌ی ( الطاغوت ) دا ده‌ڵێت : ( الطاغوت ما تجاوز به العبد حده من معبود أو متبوع أو مطاع ) واته : هه‌رشتێك كه عه‌بد وبه‌نده‌كانی خوا سنووری خۆیانی تێدا ببه‌زێنن و تێشپه‌ڕی بكه‌ن بۆ سنووری ئه‌وه‌ی بپه‌رسترێن یان شوێن بكه‌ون یان گوێڕایه‌ڵی بكرێن جگه له په‌رستن و شوێنكه‌وتن وگوێڕایه‌ڵی خوای گه‌وره .
ته‌نانه‌ت بێباوه‌ڕ بوون به طاغوت و دووركه‌وتنه‌وه لێی له‌هه‌ندێك جێگای قورئانی پیرۆزدا پێشخراوه به‌سه‌ر باوه‌ڕ بوون وئیمان هێنان به‌خوای گه‌وره وه‌ك په‌روه‌ردگاری به‌رز وباڵاده‌ست ده‌فه‌رموێت : ( فَمَنْ يَكْفُرْ بِالطَّاغُوتِ وَيُؤْمِنْ بِاللَّهِ فَقَدِ اسْتَمْسَكَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقَى لَا انْفِصَامَ لَهَا وَاللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ ) { البقرة : 256 } واته : جا ئه‌وه‌ی باوه‌ڕی نه‌بێت به ـ تاغوت ـ ( که بریتیه له : هه‌موو ڕێگه‌و ڕێبازو هێزو به‌رنامه‌و لادان و بتێک ) وه باوه‌ڕی دامه‌زراو بهێنێت به‌خواي گه‌وره ، بێگومان ئه‌وکه‌سه ده‌ستی گرتووه به به‌هێزترین هۆکاری ڕزگارییه‌وه، شوێن دامه‌زراوترین بیروباوه‌ڕ که‌وتووه، که هیچ پسان و هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌یه‌کی بۆ نیه و هه‌میشه پته‌و و دامه‌زراوه، خوای گه‌وره‌ش بیسه‌رو زانایه.
موحه‌مه‌دی كوڕی عه‌بدول وه‌هاب ( ڕه‌حمه‌تی خوای لێ بێت ) ئه‌ڵێت : سه‌رانی تاغوت پێنج كه‌سن : شه‌یتانی نه‌فرین لێكراو كه هۆكاری سه‌ره‌تا و كۆتایی هه‌موو یاخی بوون و له‌سنوور ده‌رچونێكه ، وه هه‌ركه‌سێكیش جگه له‌خوای گه‌وره بپه‌رسترێت و پێشی ڕازی بێت ، وه هه‌ركه‌سێكیش خه‌ڵكی بانگ بكات بۆ په‌رستنی خۆی، وه هه‌ركه‌سێ بانگه‌شه‌ی ئه‌وه بكات كه شتیك له غه‌یب و شته نهێنی و شاراوه‌كانی گه‌ردوون ده‌زانێت، وه هه‌ركه‌س حوكم به غه‌یری حوكمی په‌روه‌ردگار بكات ئه‌ویش هه‌ر پێی ده‌وترێت طاغوت .
به‌كوورتی و به‌كوردی تاغوت : وه‌ك شێخ الإسلام ابن تیمیة ( ڕه‌حمه‌تی خوای لێ بێت ) ده‌فه‌رموێت : ( اسم جنس لما عبد من دون الله ) واته : هه‌رشتێك جگه له په‌روه‌ردگار بپه‌رسترێت پێی ده‌وترێت تاغوت .
كه‌واته ئه‌ی خوشكی باوه‌ڕدار ئه‌ی برای باوه‌ڕدارم بزانه : مه‌به‌ستی سه‌ره‌كی هاتنی سه‌رجه‌م پێغه‌مبه‌ران هه‌ر له حه‌زره‌تی نوحه‌وه هه‌تا ده‌گاته كۆتا پێغه‌مبه‌ر محمد المصطفی ( علی نبینا وعلیهم أفضل الصلاة والسلام ) بانگه‌واز كردن بووه بۆ یه‌كتاپه‌رستی په‌روه‌ردگار و دوور كه‌وتنه‌وه له‌ته‌واوی ئه‌و شتانه‌ی كه جگه له‌زاتی پیرۆزی ئه‌و ده‌په‌رسترێت .
ئه‌مجا له‌كۆتای ئایه‌ته‌كه‌ی سوره‌تی ( النحل ) وه ده‌فه‌رموێت : ( ... فَمِنْهُمْ مَنْ هَدَى اللَّهُ وَمِنْهُمْ مَنْ حَقَّتْ عَلَيْهِ الضَّلَالَةُ فَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَانْظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الْمُكَذِّبِينَ ) واته : جا هه‌ندێك له - نه‌وه‌كانی ئاده‌م - كه شایه‌نی ئه‌وه بوون و ئاماده‌یی ئه‌وه‌یان تێدا بوو كه هیدایه‌ت وه‌ربگرن خوای گه‌وره هیدایه‌تی دان و ڕێی نیشاندان، ئه‌وانه‌شیان كه نه‌یان وویست و شایه‌نی ئه‌وه نه‌بوون به‌هۆی لاساری خۆیانه‌وه لاڕێی و گومڕاییان بۆ بڕایه‌وه, جا ئاده‌ی به‌سه‌ر زه‌وییدا بچن و بگه‌ڕێن و به‌چاوی خۆتان ببینن و بنواڕن چاره‌نووسی ئه‌وانه‌ی كه بڕوایان نه‌هێناو په‌یامبه‌ره‌كانیان به درۆزن دانا چۆن بوو؟ لــه‌جێگایه‌كی دیكه‌دا ده‌فه‌رموێت : ( أَفَلَمْ يَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَيَنْظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ دَمَّرَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ وَلِلْكَافِرِينَ أَمْثَالُهَا ) { محمد : 10 } واته : ئایا ئه‌وه‌نه‌گه‌ڕاون به‌سه‌ر زه‌ویداو سه‌رنجيان نه‌داوه ، تا بزانن سه‌ره‌نجامی ئه‌و خه‌ڵکه ناله‌باره‌ی پێش ئه‌مان چۆن بووه؟! خوای به‌ده‌سه‌ڵات ماڵ و حاڵیانی به‌سه‌ردا ڕووخاندن، جا بۆ هه‌موو بێ باوه‌ڕان سزای ئاوا شتێکی چاوه‌ڕوان کراوه (دره‌نگ یان زوو) دووچاریان ده‌بێت .
له‌كۆتیاییه‌وه ده‌گه‌ینه ئه‌و ئه‌نجامه‌ی كه یه‌كتاپه‌رستی پاداشته‌كه‌ی سه‌رفرازی دونیا و دوارۆژه و تاغوت و بت په‌رستی و شوێن غه‌یری به‌رنامه‌ی خوای میهره‌بان كه‌وتنیش تیاچوون و هه‌لاكه‌تی دونیا و قیامه‌تی به‌دواوه‌یه خوای گه‌وره په‌نامان بدات و بمانگێڕێت له موحد و یه‌كتاپه‌رستان إن شاء الله .
والسلام علیكم ورحمة الله وبركاته
