Куръони каримдаги энг биринчи буйрук

Мақолалар Маълумотлар
Унвон: Куръони каримдаги энг биринчи буйрук
тил: Ўзбек тили
Нашр қилувчи манба: Мусулмон Ўзбекистон веб саҳифаси
Қисқача танитув: Эй инсонлар, сизларни ва сизлардан аввалгиларни хам яратган Раббингизга ибодат килинглар - шоядки, такводор бўлсангизлар. У шундай Зотки, сизларга Ерни тўшак килиб, осмонни том килиб кўйди. Осмондан сувни тушириб, у туфайли сизларга ризк бўлсин дея мева-емишларни ундириб чикарди. "Бас, билиб туриб, Аллохга тенглаштириш учун шериклар ўйлаб топманглар.
Киритилган вақт: 2008-05-19
Линк: http://IslamHouse.com/144225
Ушбу тема қуйидаги қисмлар орасида мавзуга кўра қўйилган
Бу малумот ушбу тилларда таржима қилинган: Араб тили - Бангал тили - Тайланд тили
Тафсилий намуна

يَاأَيُّهَا ٱلنَّاسُ ٱعْبُدُواْ رَبَّكُمُ ٱلَّذِي خَلَقَكُمْ وَٱلَّذِينَ مِن قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ * ٱلَّذِي جَعَلَ لَكُمُ ٱلأَرْضَ فِرَاشاً وَٱلسَّمَاءَ بِنَآءً وَأَنزَلَ مِنَ ٱلسَّمَآءِ مَآءً فَأَخْرَجَ بِهِ مِنَ ٱلثَّمَرَاتِ رِزْقاً لَّكُمْ فَلاَ تَجْعَلُواْ للَّهِ أَندَاداً وَأَنْتُمْ تَعْلَمُونَ

"Эй инсонлар, сизларни ва сизлардан аввалгиларни хам яратган Раббингизга ибодат килинглар - шоядки, такводор бўлсангизлар. У шундай Зотки, сизларга Ерни тўшак килиб, осмонни том килиб кўйди. Осмондан сувни тушириб, у туфайли сизларга ризк бўлсин дея мева-емишларни ундириб чикарди. "Бас, билиб туриб, Аллохга тенглаштириш учун шериклар ўйлаб топманглар".(Бакара сураси, 21,22-оятлар).

وََلَقَدْ بَعَثْنَا فِي كُلِّ أُمَّةٍ رَّسُولاً أَنِ اعْبُدُواْ اللَّهَ وَاجْتَنِبُواْ الْطَّاغُوتَ

"Биз албатта хар бир халкка Аллохга ибодат килинглар ва тогутдан узок бўлинглар, дея элчи юбордик..." (Нахл сураси, 36-оят).

Аллох яна айтади:

وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالإِنسَ إِلاَّ لِيَعْبُدُونِ

"Мен жинлар ва инсонларни факат Ўзимга ибодат килишлари учун яратганман". (Зориёт сураси, 56-оят).

Ислом динимиз Одам отамиздан тортиб, то Мухаммад алайхиссаломгача бўлган хамма пайгамбарлар олиб келган диннинг давомидир. Шундай экан, унинг бугунги талаби хам аввалги пайгамбарлар даврларида бўлгани каби барча инсонларнинг якка Аллохнинг Ўзига ибодат килишларидир. Бакара сурасининг 21-оятида Аллох ер юзидаги жамики одам болаларини ёлгиз Унинг Ўзига ибодат килишга амр этмокда. Шуниси мухимки, Аллохга ибодат килишга чакираётган бу даъват Куръони каримда келган энг биринчи буйрук хисобланади. Демак, Аллохнинг умуман ер юзидаги барча инсонларга, хоссатан мусулмонларга Куръони карим оркали йўллаётган энг биринчи талаби Унинг Ўзига ибодат килишга бўлган буйрук экан.

Тўгри, Аллохнинг яккалигига иймон келтириш, калимаи шаходатни айтиб мусулмон бўлиш инсондан биринчи галда талаб килинадиган нарсадир. Бирок кишини Исломга олиб кирадиган бу воситанинг амалга ошадиган вакти нисбатан жуда киска бўлиб, у умр ичида бир марта калима келтириш билан бажо бўлган саналади. Асосий масала шундан кейин келади. Иймонга мушарраф бўлган инсонлар учун ушбу хаётдан кўзланган асосий максад Аллохга давомли ибодат килишдир. Агар одам иймон келтирдим деса-ю ёки илм ўкияпман деса-ю, тез ибодатга киришмаса, шу йўлда собиткадамлик билан бардавом бўлмаса, у Исломга келишдан, балки ерда хаёт кечиришдан кўзланган асосий вазифани бажармаган бўлади. Мехмонга келган одам эшикка кадам босса-ю, ундан нарига ўтмасдан остонада туриб олса, максад хосил бўлмайди. Калбдан иймон келтирмаган, илмига амал килмаган инсонлар хам шунга ўхшаган иш килган бўладилар.

Ибодат жуда кенг камровли сўз бўлиб, у иймон келтирган хар бир мусулмоннинг зиммасига фарз килинган намоз, рўза, закот, хаж каби зохирий амаллардан бошланади. Шу билан бирга ихлос, Аллохдан чинакам кўркув, Уни яхши кўриш, калбни маънавий касалликлардан покиза саклаш каби ботиний ибодатларни ўз ичига олади. Аллох яхши кўрадиган барча солих ва эзгу ишлар ибодатдир. Ибодат турлари ва коидалари бандаларга факат Аллох ва Расул томонидан баён килиб берилган бўлади. "Ибодат Аллохни яккалаш ва Унинг дини коидаларига риоя килишдан иборатдир. Ибодатнинг асли бўйсуниш, ўзини паст-хокисор тутишдир". (Таъриф имом Куртубийники).

Оятдаги "инсонлар" калимасидан кимлар мурод килинган деган масала устида икки хил кавл бор. Биринчиси: инсонлардан максад - Аллохга ибодат килмаган кофирлар. Иккинчиси: бу калима жамики инсонлар учун умумийдир. Бунда Аллох мўминларни ибодатда давом этишга буюрган бўлади. Кофирларни эса (иймон келтириб) ибодатни бошлашга буюрган бўлади". (Табарий).

Яратган зот ибодат килинишга лойикдир.

Аллох инсонларни Ўзига ибодат килишга буюрар экан, уларни Ўзи яратганини таъкидлайди. Дархакикат, бу оламни ва унинг ичидаги барча махлукотларни яратган, уларнинг ишларини бошкариб, барча жонзотга ризк ато килаётган Зот ибодат килинишга, дуо килинишга муносибдир. Куртубий "сизларни ва сизлардан аввалгиларни хам яратган Раббингиз" деган ибора тафсирида ёзадилар: "Аллох инсонларни яратиш сифатини бошка сифатларидан алохида хослаб зикр килди. Чунки араблар ўзларини Аллох яратганлигига икрор бўлардилар. Шунинг учун Аллох уларга ушбу хакикатни хужжат ва танбех сифатида келтирди... Аллох уларга ўзларидан аввалгиларни хам эслатдики, токи билсинлар, улардан аввалгиларни (яратиб) ўлдирган Зот буларни хам яратган экан, албатта ўлдиради хам. Шунинг учун ўзларидан аввал ўтганларнинг ахволлари кандай бўлганлигини эсласинлар ва уларнинг ичларидан халок этилганлари кандай ишларни килиб ўтганлари хакида тафаккур юритсинлар. Билсинларки, ўшалар кандай синовларга дучор этилган бўлсалар, булар хам ўшандай синовларга дучор килинадилар, валлоху аълам".

Аллох таолонинг "шоядки" деган сўзи бандаларга умид багишлайди.

Куръон оятларида кўп келадиган "шоядки" (

"...шоядки, такводор бўлсангизлар" - деган жумланинг тафсирида Табарий ёзадилар: "Бу шундай маънодаки, сизларни яратган Раббингизга ибодат килишингиз, буюрган ва кайтарган ишларда Унга итоат этишингиз, ибодатни ёлгиз Унинг Ўзига багишлашингиз билан шояд Раббингиздан такво килсангиз, яъни сизларнинг устингизга Унинг газаби тушишидан саклансангиз ва Раббилари улардан рози бўлган такводорлардан бўлсангиз".

Яна Табарий ёзадилар: "Агар кимдир: олий мактовли Зот кандай килиб "шоядки такводор бўлсангизлар", деб айтади, ахир, бандалар Унга ибодат ва итоат килсалар, нима натижага эришишларини Унинг Ўзи билмайдими? "Мана бу ишни килсанглар, эхтимол такводор бўларсизлар", дейиш билан Унга ибодат килишларидан келадиган натижа хакидаги хабарни шубха остига кўйган бўлмайдими? - деб айтса, унга мана бундай жавоб килинади: Йўк, бу жумла сиз ўйлаган маънода эмас. Бунинг маъноси мана бундай: Унга тоатда бўлиш, тавхидига риоя этиш, рубубиятда яккалаш ва сигиниш оркали такводорларга айланишингиз учун сизларни ва сизлардан аввалгиларни яратган Раббингизга ибодат килингиз".

Аллома Саъдийнинг хам бу оятга берган тафсирлари чиройлидир: "Бунинг маъноси "агар сизлар Аллохнинг якка Ўзига ибодат килсангизлар, шунинг сабаби ила Унинг газаби ва азобидан сакланган бўласизлар. Чунки сизлар шунга олиб келадиган сабабни пайдо килган бўласизлар", дегани хам бўлиши мумкин. Яна бу оятга "агар сизлар Аллохга ибодат килсангизлар, такво билан сифатланган инсонларга, яъни муттакийларга айланасизлар", деган маъно бериш хам мумкин. Хар икки маъно хам тўгри бўлади. Чунки бу икки маъно бир-бирини такозо килади. Яъни кимки мукаммал ибодатни бажо килса, муттакийлардан бўлади. Кимки муттакийлардан бўлса, Унга Аллохнинг азоби ва газабидан нажот топиш насиб бўлади".

Куртубий хам Куръони каримда келган бу каби ибораларнинг бир нечтасини эслатиб, уларга ажойиб маъноларни берадилар.

لَعَلّ ) калимаси хакида уламолар бир канча фикрларни айтишган. Жумладан, Жалолайн тафсири муаллифлари айтадилар: " لَعَلّ " аслида умидни ифода килади, аммо у Аллохнинг каломида келса ишнинг амалга ошиши аник эканини билдиради".

{ لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ } [البقرة:37]، { لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ } [البقرة:25]، { لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ } [الأنعام:251]، { لَعَلَّكُمْ تَهْتَدُونَ } [البقرة:35]

"Шоядки акл юргизсангизлар", "шоядки шукр килсангизлар", "шоядки эслатма олсангизлар", "шоядки хидоят топсангизлар". Бу ўринда "

Табиат ва коинот Яратувчининг ягоналигига далолат килади. Бу Унинг Ўзига ибодат килишни ва Унга хеч нимани шерик килмасликни такозо этади. Аллох оламдаги хамма инсонларни Ўзига бўйсунишга чакирар экан, бу даъватнинг хак эканига кучли хужжат хам келтиради. У хам бўлса, одамзоддан бирор лахза хам ажрамайдиган, унинг олти томонидан ўраб турган сирли табиат, мўъжиза оламдир.

Ибн Касир айтадилар: "Аллох таборака ва таоло Ўзининг ягона илохлигининг баёнига киришиб, айтадики, бандаларни йўкликдан борликка келтириб, уларга Ўз инъомларини ато килувчи Зот факат Удир. У инсонлар устига Ўзининг зохирий-у ботиний неъматларини ёгдирди. Ерни тўшак, бешик мисоли ором оладиган макон килди. Унга улкан тогларни ўрнатиб, мустахкамлади, баркарорлаштирди. Осмонни бино килиб кўйдики, у иморатнинг томидир. Бошка бир оятда "Осмонни хеч бир зарар етмайдиган мустахкам том килиб кўйдик", деган. Аллох... сувни тушириб, у туфайли одамларнинг ўзларига ва хайвонларига ризк-емиш бўлсин учун хамма гувох бўлиб турган турли-туман донларни, меваларни ундириб чикариб берди. Бу хакда Куръоннинг бир неча ерида келган... Мазмуни шундан иборатки, Аллох яратувчи, ризк берувчи, олам ва унинг ичидагиларнинг эгасидир, уларнинг бокувчисидир. Шундай экан, ёлгиз Унинг Ўзи ибодат килинишга лойик, Унга бирор нарсанинг шерик килиниши мумкин эмас. Шунинг учун "Бас, билиб туриб, Аллохга тенглаштириш учун шериклар ўйлаб топманглар", деб айтди. "Сахихайн"да Ибн Аббосдан ривоят килинадики, у киши дедилар: Мен эй Расулуллох, Аллох хузурида энг каттик гунох нима, деб сўрадим. У киши айтдилар: "Аллохнинг тенгдоши бор деб даъво килишингдир, холбуки сени У яратган"... Шунингдек, Муознинг хадисида келадики, Пайгамбар дедилар: "Биласанми, Аллохнинг бандалар устидаги хакки нима?" "Аллохнинг хакки бандаларнинг Унга ибодат килишлари ва хеч нимани Унга шерик килмасликларидир".

لَعَلّ " ("шоядки") ўзининг аслига кўра умид ва бирор ишнинг амалга ошишини кутиш маъносида бўлиб, бу одамзоднинг табиатига тегишли ишдир. Оятда гўёки уларга айтилаяптики, шу айтилган ишларни килар экансизлар, сизлар насихат олишни, эслатма олишни ва такво хосил килишни умид килган холингизда бўлинг".

Инсон зотининг дунёга келтирилишидан кўзланган максад ва Ислом динига киришнинг асл маъноси ёлгиз Аллохга ибодат килишдир.

Маълумки, тарихда ўтган барча пайгамбарларнинг Аллох хузуридан олиб келган динларининг энг асосий талаби якка Аллохнинг Ўзига ибодат килишдан иборат бўлган. Бу хакда Аллох шундай деб хабар беради:

Яна... ( 1 )
Go to the Top