നേരായ മാര്ഗ്ഗത്തില് ചരിക്കുന്നവര്
ഇനം-വിവരണം Rasulullah Sallallahu Aleyhi Ve Sellem buyurdu ki: “Dinlerin Allah Teala’ya en sevimli olanı müsamahalı hanifliktir.”[1]
Dinlerin en sevimlisi: Yani din hasletleri kastedilmektedir. Zira dinin bütün hasletleri sevilir. Lakin müsamaha yani kolaylık göstermek bunlardan Allah’a en sevimli olanıdır. Dinler ile kastedilen; geçmiş dinlerden tebdil edilmeden veya nesh edilmeden öncekilerdir.
Haniflik: İbrahim Aleyhisselam’ın milletidir. Hanif, lügatte İbrahim Aleyhisselam’ın dinine mensup olanlara denilir. İbrahim Aleyhisselam batıldan hakka meyletmesinden dolayı “hanif” diye isimlendirilmiştir. Hanefe kelimesinin aslı meyil demektir. Allah Teala buyurur ki:
“İbrahim, ne Yahudi idi, ne de Hıristiyan idi: ancak, O hanif (muvahhid) bir Müslüman idi, müşriklerden de değildi.”(Al-i İmran 67) Fakat Yahudi ve Hıristiyanlardan her bir grup İbrahim Aleyhisselam’ın kendi dinlerinde olduğunu iddia etmişlerdir. Allah Teala Yahudi ve Hıristiyanları yalanlayarak onların İbrahim Aleyhisselam’dan sonra olduklarını belirtmiş, onların yalan iddialarından uzak olduğunu açıklamıştır. Yine onun müşriklerden olmayıp İslam hanifliği üzere olduğunu beyan etmiştir. Hanif: şirki terk etmeyi kastederek ondan meyleden, haktan yüz çevirmeden tamamını kabul eden ve hakkı reddetmeyendir. O tevhid eden, hac yapan, kurban kesen, sünnet olan, kıbleye yönelendir.
Ebu Kılabe der ki: “Hanif: önceki ve sonraki bütün peygamberlere iman eden kimsedir.”
Katade dedi ki: “Haniflik: Allah’tan başka ilah olmadığına şehadet etmektir ki, anneleri, kızları, halaları, teyzeleri ve Allah’ın haram kıldığı diğer şeyleri haram bilmek ve sünnet olmaktır. Müslüman: Allah Azze ve Celle’nin zilletle boyun eğip itaat edendir.
Müsamaha: Kolaylık göstermektir. Yani suhulet üzere kuruludur. Allah Teala buyuruyor ki:
“O, sizi seçmiş, babanız İbrahim'in yolu olan dinde sizin için bir zorluk kılmamıştır.”(Hac 78) İslam dini, önceki dinlere nispetle kolaydır. Zira Allah Teala bu ümmetten, daha öncekilerde olan ağırlıkları kaldırmıştır. Bunun en açık misali, onların tevbesinin birbirlerini öldürmeleri olmasıdır. Bu ümmetin tevbesi ise günahı terk etmeye azmederek pişman olmaktır.[2] Rasulullah Sallallahu Aleyhi Ve Sellem buyurmuştur ki:
“Şüphesiz Allah’ın katında din Müslime hanifliktir. Yahudilik, Hıristiyanlık ve Mecusilik değildir.”[3]
