Мусулмонлар - хатолари кечирилган, нусрат ваъда килинган уммат!

Мақолалар Маълумотлар
Унвон: Мусулмонлар - хатолари кечирилган, нусрат ваъда килинган уммат!
тил: Ўзбек тили
Нашр қилувчи манба: Мусулмон Ўзбекистон веб саҳифаси
Қисқача танитув: Бакара сурасининг охирги икки ояти чукур маънолар ва кўп фазилатларни ўзига жамлаган оятлардан эканлиги, Пайгамбаримиз соллаллоху алайхи васаллам ўз умматларига уни доимо ўкиб юришни тавсия этганлари баёни.
Киритилган вақт: 2008-05-19
Линк: http://IslamHouse.com/144229
Ушбу тема қуйидаги қисмлар орасида мавзуга кўра қўйилган
Бу малумот ушбу тилларда таржима қилинган: Араб тили - Бангал тили - Тайланд тили
Тафсилий намуна

لاَ يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْساً إِلاَّ وُسْعَهَا لَهَا مَا كَسَبَتْ وَعَلَيْهَا مَا اكْتَسَبَتْ رَبَّنَا لاَ تُؤَاخِذْنَا إِن نَّسِينَآ أَوْ أَخْطَأْنَا رَبَّنَا وَلاَ تَحْمِلْ عَلَيْنَآ إِصْراً كَمَا حَمَلْتَهُ عَلَى الَّذِينَ مِن قَبْلِنَا رَبَّنَا وَلاَ تُحَمِّلْنَا مَا لاَ طَاقَةَ لَنَا بِهِ وَاعْفُ عَنَّا وَاغْفِرْ لَنَا وَارْحَمْنَآ أَنتَ مَوْلاَنَا فَانْصُرْنَا عَلَى الْقَوْمِ الْكَافِرِينَ

Аллох хеч бир кимсага унинг имкониятидан ортикча нарсани юкламайди. Хар бир кишининг ўзи килган яхши амали ўзининг фойдасига, ўзи килган ёмон килмиши ўзининг зараригадир. Эй Раббимиз, биз агар унутсак ёки хато килсак, бизни азобламагин. Бизга ўзимиздан аввал ўтганларга юклаганинг каби машаккатни юкламагин. Бизнинг токатимиз етмайдиган амалларни зиммамизга ортмагин. Бизни авф кил, бизни магфират эт, бизга рахматингни насиб эт. Сен бизнинг Хожамизсан, бас, бизга кофир кавм устидан нусрат ато кил. (Бакара сураси, 286-оят).

* * *

Бакара сурасининг охирги икки ояти чукур маънолар ва кўп фазилатларни ўзига жамлаган оятлардир. Пайгамбаримиз соллаллоху алайхи васаллам ўз умматларига уни доимо ўкиб юришни тавсия этганлар.

Хадисларда ва тафсир китобларида Бакара сурасининг сўнгги оятларини ўкиб юришга таргиб килувчи ривоятлар келган. Биз имкониятимиз чеклангани сабабли 285-оят хакида батафсил сўз юрита олмаймиз. Аммо ўкувчиларга 285 ва 286-оятларни кўшиб ёдлаш афзал эканини эслатамиз. Биз бугун ўрганаётган оятдан аввалги оят (285) мана будир:

آمَنَ الرَّسُولُ بِمَآ أُنْزِلَ إِلَيْهِ مِن رَّبِّهِ وَالْمُؤْمِنُونَ كُلٌّ آمَنَ بِاللَّهِ وَمَلائِكَتِهِ وَكُتُبِهِ وَرُسُلِهِ لاَ نُفَرِّقُ بَيْنَ أَحَدٍ مِّن رُّسُلِهِ وَقَالُواْ سَمِعْنَا وَأَطَعْنَا غُفْرَانَكَ رَبَّنَا وَإِلَيْكَ الْمَصِيرُ

Расулуллох соллаллоху алайхи васаллам айтганларки, "Кимки кечаси Бакара сурасининг охиридан икки оят ўкиса, унга шу кифоядир". (Бухорий ривоятлари). Яъни кимки чарчок ёки бошка узрлар билан кечаси ўкийдиган дуоларини ўкий олмаса, унга мана шу оятлар кифоя килади. Яна бир сахих хадисда бу оятлар Расулуллохга Арш остидаги хазинадан берилгани, булар у кишидан аввал хам кейин хам хеч кимга берилмаслиги хакида айтилган.

Маълумки, Бакара сурасида Аллох мусулмонлар хаётига доир жуда кўп мухим масалаларни баён этган. Унда Ислом динини ташкил этган асосий уч мавзу - акоид, ибодат, муомалот масалалари кенг ёртилган. Мусулмон жамиятининг жуда кўп кирралари очиб берилган. Суранинг охиридаги икки оят гўёки ана шу мавзуларга хотима ва хулосадек янграйди.

Аллох бу сурада Ўз бандаларига кандай дуо килишлари лозимлигини ўргатади. Демак, улар шу дуоларни ўкисалар, унга амал килсалар, дуолари кабул, максадлари хосил бўлади.

Биз Аллохнинг Ўзи таълим берган оят-дуо маънолари таржимасини Ибн Касир рахимахуллохнинг тафсирларидан сўзма-сўз келтирамиз:

"Сўнг Аллох таоло бандаларини Ўзига дуо килиш йўлига бошлайди. У бу дуоларни ижобат айлашни Ўз зиммасига олган эди. У رَبَّنَا لاَ تُؤَاخِذْنَآ إِن نَّسِينَآ деб дуо килишни ўргатди. Бу "Эй Раббимиз, агар биз бирор фарз амалини эсимиздан чикариб тарк этсак ёки шунингдек билмасдан бирор харом ишни килиб кўйсак ё эса амал килишда шаръий коидасини билмасдан хато килиб кўйсак, бизни азобга тортмагин", деганидир.

Муслимнинг "Сахих"ларида Абу Хурайрадан келган хадисда ўтдики, Абу Хурайра айтдилар: "Аллох (бу дуога жавобан) хўп" деди. Ибн Аббосдан ривоят килинган хадисда эса Аллох: "бажо килдим" дегани айтилади.

Ибн Можа ўз "Сунан"ларида, Ибн Хиббон ўз "Сахих"ларида... Ибн Аббосдан ривоят килишади. У киши дедилар: Расулуллох соллаллоху алайхи васаллам айтдилар: "Шубхасиз, Аллох менинг умматимнинг хато килиш, унутиш ва мажбурланиш холатларини кечиргандир".

رَبَّنَا وَلاَ تَحْمِلْ عَلَيْنَآ إِصْرًا كَمَا حَمَلْتَهُ عَلَى الَّذِينَ مِن قَبْلِنا - "Эй Раббимиз, ўтган умматларнинг бўйинларига юклаганинг каби машаккатли амалларни - агар токатимиз етадиган бўлса хам - бизга юкламагин. У амаллар ўша кавмларнинг гарданларига богланган "занжир"лар ва гунохлар каби эди. Сен Ўзингнинг рахмат пайгамбаринг Мухаммад соллаллоху алайхи васалламни хак, енгил, багри кенг шариат билан юбориб, у кулфатлардан бизни куткардинг".

رَبَّنَا وَلاَ تُحَمِّلْنَا مَا لاَ طَاقَةَ لَنَا بِهِ - "Эй Раббимиз, бизни токатимиз етмайдиган буйруклар, мусибатлар, балолар билан синамагин". وَاعْفُ عَنَّا - "Биз билан Сенинг ўртамизда Ўзинг биладиган нуксонларимиз ва кокилишларимизни авф эт". وَاغْفِرْ لَنَا - "Биз билан Сенинг бандаларинг орасида бўлган ишларимизни кечиргин. Уларга бизнинг айбларимиз ва хунук амалларимизни кўрсатма". وَارْحَمْنَآ - "Келгуси ишларимизда бизга рахм кил, Ўзингнинг тавфикингни ато эт, бизни яна бошка гунохга гирифтор килма". Донолар айтишганки, гунохкор одам учта нарсага мухтождир: 1. Аллох унинг Ўзи билан у орасидаги ишларини авф этишига; 2. Унинг айбини бандаларидан яширишига ва одамлар орасида шарманда килмаслигига; 3. Яна шунга ўхшаган бошка ишларга гирифтор этмаслигига;

أَنتَ مَوْلَـنَا - "Сен бизнинг Эгамиз ва Ёрдамчимизсан. Сенинг Ўзингга таваккул килдик. Ёрдам сўраладиган Зот Сендирсан. Суяниладиган Зот Ўзингдирсан. Яхшиликка эришиш ва ёмонликдан кутулиш факат Сенинг мададинг иладир". فَانْصُرْنَا عَلَى الْقَوْمِ الْكَـفِرِينَ - "Бас, бизларга Сенинг динингни рад этган, вахдониятинг ва Пайгамбаринг элчилигини инкор килган, Сендан бошкага ибодат килган, Сенга бандаларингдан кимларнидир шерик килган кофир кавмлар устидан нусрат ато кил..."

Муслимнинг Ибн Аббосдан ривоят килган хадисларида келадики, Аллох бу дуоларни кабул килдим деган. Ибн Жарир айтадилар: Мусанно менга ривоят килишича, ...Муоз разияллоху анху бу сурани ўкиб бўлиб, فَانْصُرْنَا عَلَى الْقَوْمِ الْكَـفِرِينَ дейилган жойда "омийн" деб айтардилар".

Хато килиш, эсдан чикариш одамзод табиатига хос нарсадир. Хато, унутиш, мажбурланиш кечириладиган узрлар бўлиб, бу Ислом шариатининг инсонлар токатига мос равишда юборилганини, унинг енгил дин эканини кўрсатади.

Аллох биздан олдин ўтган кавмларга Ўзининг хикмати билан уларнинг хулк-атворларига яраша шариат жорий килган эди. "Бану Исроил тавба ўрнида ўзларини ўлдиришга, закот сифатида молнинг тўртдан бирини беришга, кийимга нажосат тегса, ўша ерни кесиб ташлашга буюрилар эдилар". (Жалолайн). Бирок бутун оламга рахмат пайгамбари бўлиб келган Мухаммад алайхиссалом олиб келган шариатни Аллох енгиллаштириб берди. Бу динда инсонларнинг хато килиш, унутиш, мажбурлик холатлари кечирилади.

Харакат, амал бор экан, хато хам бўлади. Чунки Аллох инсонни хато киладиган килиб яратган. Бирок асосий масала бунда эмас. Балки, хатога ким кандай ёндошади, ким кандай бахо беради? Ундан кандай хулоса чикарилади? Масала шу ерда. Маълумки, Ислом тарихи давомида инсоннинг хатосига нисбатан муомала килишда баъзилар бепарволик йўлини тутган. Кимлардир шафкатсизлик, муросасизлик томон ўтиб кетган. Хар икки тоифа хам адашган. Тўгри йўл эса ўрта йўл бўлиб, у ахли сунна вал-жамоат йўли, инсоф йўлидир. Бунга аллома Саъдийнинг мазкур оятга берган шархлари хам далил бўлади: "Мана шу оятдан осонлаштириш коидаси олинади. Бу дин ишларининг хаммасида машаккатни бартараф этишдир. Яна бундан ибодатларда ва Аллох таолонинг хукукларини адо этишда содир бўлган унутишни ва йўл кўйилган хатони афв тиш коидаси хам олинади. Бу коидага одамларнинг хукуклари хам киради. Бу ерда афв гунох ёзилмаслик ва кораланмаслик маъносидадир. Аммо хох хато килиб, хох эсдан чикариб мол-мулк ва жонга нохак етказилган зарарлар учун товон тўлаш вожибдир".

Атрофдагиларга бахо беришда шошкалоклик килиш, кўзига шубхали кўринган хар бир нарсани шошиб рад этиш, бидъат, залолат, куфр, ширк сўзларини масъулиятсизлик билан ишлатишнинг хато эканини ўтмишда хам, хозирда хам жуда кўп уламолар таъкидлашган. Олимлар бу борадаги насихатларининг асоси килиб юкоридаги оятни келтиришади. "Баъзи одамлар шу даражага бориб етганки, ўзидан бошкани адашганга чикаради, кофирга чикаради, холбуки, агар ўша мусулмон биродари дин ишларидан бирор нарсада адашган бўлса хам тўгри йўлда кетаётган, Китоб ва Суннатга мувофик иш килаётган бўлиши мумкин. Хар бир адашган одам кофир ёки фосик бўлавермайди. Балки Аллох бу умматдан содир бўладиган хато ва унутишни аллакачон кечириб кўйган. Аллох Ўз китобида Расул ва мўминларнинг дуолари сифатида: رَبَّنَا لاَ تُؤَاخِذْنَا إِن نَّسِينَآ أَوْ أَخْطَأْنَا - деган жумлани зикр килган ва "Сахих"да келганки, Аллох (тилагингизни) "бажо килдим" деб айтган. (Ибн Таймия, "Фатволар тўплами").

Маълумки, хато билан залолатнинг фарки бор. Шунингдек гунох хам алохида нарса. Аммо баъзи илми кам инсонлар буларнинг орасини ажрата олмайдилар. Баъзи тўгри ишни хато дейдилар. Хатони эса залолат деб тушунадилар. Хукмларни шошиб бир-бирига аралаштириб юборадилар. Аслида бирор ихтилофли масала хакида хукм чикариш таникли уламоларнинг хакларидир. Агар бирор шахс ёки иш устидан хукм чикариш зарурати тугилса, то уламоларнинг очик-ойдин сўзлари айтилмагунча ўз билганича сўзлаш нотўгридир. Мусулмонлар Аллохнинг оятидан келиб чикадиган мана шу ажойиб ва катъий коидага риоя килган такдирларидагина уларга нусрат келади. Бир-бирини адашганга чикарадиган кавмга хеч качон нусрат келмаслиги аёндир.

Аллох таоло барчамизнинг хато-гунохларимизни кечиришини, Ўзи рози бўладиган хак йўлдан адашмай боришимизни, бир-биримизнинг камчилик-нуксонларимизни кўрганда огир-босик бўлишимизни насиб этсин

Go to the Top